YAS SÜRECİNDE HANGİ SORULAR SORULMAMALI?, PANKREAS KANSERİNİN TEDAVİSİNDE CERRAHİNİN VE GİRİŞİMSEL RADYOLOJİNİN ROLÜ

YAS SÜRECİNDE HANGİ SORULAR SORULMAMALI? PSİKOLOJİ UZMANI AYSEL TAŞDEMİR AÇIKLADI

Psikoloji uzmanı Aysel Taşdemir, yakın bir kayıp yaşayan bireylere yas sürecinde nasıl davranılması gerektiğini ve sorulmaması gereken soruları açıkladı. Taşdemir, yas sürecinde olan bireylerle iletişimin püf noktasının ise başsağlığı ifadeleri ve samimi destek sunan cümleler olduğunun altını çizdi.

Psikoloji Uzmanı, Aile Danışmanı ve Profesyonel Koç Aysel Taşdemir, yakın bir kayıp yaşayan bireylere yas sürecine empati ve saygı çerçevesinde nasıl yaklaşılması gerektiğini açıkladı. Taşdemir, bireylere yas sürecinde sorulması ve sorulmaması gereken soruları ve benimsenmesi veya uzak durulması gereken davranış kalıplarını anlattı.

Aysel Taşdemir, yakın bir kayıp yaşayan bireylerin duygusal destek alırken duymak istemedikleri ve duymak istedikleri sözleri anlamanın sağlıklı bir iletişim kurabilmek için önemli olduğunu, olumsuz öneriler ve duygularını bastırmaları yönündeki ifadelerin duygusal iyileşme sürecini zorlaştırabileceğini ifade etti.

“Nasılsın, iyi misin?” sorularından uzak durun

Aysel Taşdemir, yas sürecinde sıkça duyulan ancak pek hoş karşılanmayan cümleler arasında, “Nasılsın?” ya da “İyi misin?” gibi genel soruların bulunduğunu söyledi. Taşdemir, bu tarz soruların, yas sürecinde olan kişilerin duygularını paylaşma çabalarını engelleyebileceğini, bunların yerine “Kaybınız için gerçekten çok üzgünüm” gibi baş sağlığı ifadeleri ve samimi destek sunan cümlelerin kullanılması gerektiğinin altını çizdi.

“Bireylere empatik bir yaklaşım sergilenmeli”

Aysel Taşdemir, empatik bir yaklaşımın, yas sürecindeki bireylerin iyileşmesine önemli derecede yardımcı olduğunu ifade etti. Taşdemir, bir süre sonra daha iyi hissedeceksin demek yerine, “Zor bir zaman geçiriyorsun ve duygularını anlıyorum” ifadesinin, daha empatik bir yaklaşım sunabileceğini; “Şu an neler hissettiğini hayal bile edemiyorum, ben de benzer bir kayıp yaşadığımda şu duyguları hissetmiştim” gibi cümlelerin ise empatik bir dinleme sürecini başlatabileceğini ekledi.

“Kendi yas döneminizden bahsetmeyin”

Aysel Taşdemir, kendi yas dönemlerinden bahsetmemenin ve bireyin ifade ettiği duygulara karşı anlayışlı bir tutum sergilemenin yas sürecindeki bireylerle sağlıklı bir iletişim kurmak için çok önemli olduğunun altını çizdi. Taşdemir ayrıca, yas sürecindeki erkek bireylere toplumsal cinsiyet rollerinin dayattığı “duygusal hissetmeme” baskısının tersine, duygularını serbest bırakmalarının doğal olduğunun anlatılması gerektiğini de vurguladı.

Anahtar soru: “Anlatmak ister misin?”

Aysel Taşdemir, yas sürecindeki bireylere karşı; “Sizin için buradayım, ihtiyacınız olan bir şey var mı?” gibi pratik destek sunan ifadelerin kullanılmasının, bireylerin iyileşmesinde büyük önem taşıdığını söyledi. Taşdemir, bireylerin hissettiği duyguları paylaşma güdüsünün de desteklenmesi amacıyla “Duygularınızı ifade etmekten çekinmeyin, bu sizin sağlığınız için önemlidir” gibi ifadelerin kullanılması ve “Anlatmak ister misiniz?” tarzı soruların sorulması gerektiğini anlattı.

Taşdemir son olarak, “Başsağlığı ve destek, samimi bir şekilde ifade edildiğinde, yas sürecindeki bireylere yardımcı olabilir. İletişimde empati, saygı ve anlayış temelinde kurulan bağlar, bu zorlu dönemde insanların duygusal iyileşme süreçlerine katkıda bulunabilir” ifadelerini kullandı.

PANKREAS KANSERİNİN TEDAVİSİNDE CERRAHİNİN VE GİRİŞİMSEL RADYOLOJİNİN ROLÜ

En sık görülen kanserlerin ilk on sırasında yer almasa da en sık ölüme yol açan dördüncü kanser olan pankreas kanseri, uzun süre belirti vermiyor ve tanı aşamasına gelindiğinde çoğunlukla metastaz ile karşılaşılıyor.

Pankreas kanserinin, tüm kanserler arasında beş yıl sonunda hayatta kalma olasılığının en düşük kanser olduğuna dikkat çeken Türkiye İş Bankası grup şirketlerinden Bayındır Sağlık Grubu, Bayındır Söğütözü Hastanesi Genel Cerrahi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gökhan Moray ve Bayındır Söğütözü Hastanesi Radyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Okan Akhan, pankreas kanserine ilişkin önemli bilgiler aktardı.

Pankreas, salgıladığı sıvı ve enzimlerle gıdaların sindirilmesinde önemli bir yere sahip… Bunun yanında salgıladığı hormonlarla da vücutta çeşitli metabolik olayları düzenliyor. Çoğu pankreas kanseri, sindirim sıvıları salgılayan hücrelerden köken alan adenokanser şeklinde oluşuyor. Hormon salgılayan hücrelerden köken alanlar ise pankreasın nöroendokrin tümörü olarak adlandırılıyor.

Pankreas kanseri en çok 70 yaş civarı erkeklerde görülürken, sigara kullanımı pankreas kanserinin en önemli risk faktörünü oluşturuyor. Ek olarak diyabetiklerde, obezlerde, alkole bağlı kronik pankreatiti olanlarda ve pankreas kisti olanlarda daha sık görülüyor.

PANKREAS KANSERİ BELİRTİLERİ GEÇ ORTAYA ÇIKIYOR

Pankreas kanseri belirtilerinin genellikle geç ortaya çıktığını belirten Bayındır Söğütözü Hastanesi Genel Cerrahi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gökhan Moray, sözlerine şu şekilde devam etti: “Hastadaki belirtiler pankreas kanserinin türüne bağlı olarak değişiklik gösteriyor. Adenokanserler, komşu organ ve dokulara sirayet ederek veya uzak organlara atlayarak belirti verirken; nöroendokrin tümörleri kanserin hangi hormonu, ne miktarda salgıladığı ile ilgili belirti veriyor”

PANKREAS KANSERİ ŞANS ESERİ SAPTANIYOR

Pankreas kanseri tanısının ya şikayetler değerlendirilirken ya da başka bir sorun incelenirken şans eseri saptandığının altını çizen Prof. Dr. Gökhan Moray, “Tanı genellikle radyolojik görüntüleme yöntemleri ile konuluyor. Ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme (MR ve MRKP), PET, endoskopik yöntemler (ERCP, EUS) ile hastalığın tanısının konulması ve cerrahi işleme uygunluğunun saptanması mümkün oluyor. Pankreas kanserlerinin çoğunda kitleden biyopsi almadan karar verilebiliyor. Pankreas kitlelerinde biyopsi gereği nadiren doğuyor ve hekimler çeşitli nedenlere bağlı olarak doğru tanı konma olasılığının düşük olduğunu bilerek karar veriyor” dedi.

Prof. Dr. Okan Akhan da perkütan biyopsiye hangi durumlarda başvurulduğunu şu şekilde açıkladı: “Pankreas kanserli hasta doğrudan ameliyat edilecekse, biyopsiye gerek yoktur. Ancak cerrahi hariç diğer tedavi alternatiflerinin hepsi için biyopsi ihtiyacı ortaya çıkar. Ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi kılavuzluğu kullanılarak hastalardan biyopsi alınır. Eğer kitle sadece pankreasta ise ince iğne aspirasyon biyopsisi veya kalın iğne parça biyopsisi yapılabilir. Her iki teknik ile doğru sonuç alma oranı %90’ların üstündedir”

CERRAHİDE EN ÖNEMLİ FAKTÖRLERDEN BİRİ CERRAHİ EKİBİN DENEYİMİ

Ameliyatın şeklini kanserin tipinin, yerinin ve büyüklüğünün belirlediğini söyleyen Prof. Dr. Gökhan Moray açıklamalarına şöyle devam etti: “Ameliyat kararında hastanın genel sağlık durumu da belirleyici oluyor. Seçilecek cerrahi stratejide en önemli faktörlerden biri de cerrahi ekibin bu konudaki deneyimi… Yapılan ameliyatlar; pankreasın başı -oniki parmak bağırsağı- safra kesesi ve safra yollarının çıkartıldığı baş kısmını ilgilendiren ameliyatlar, gövde ve kuyruktaki kitleleri çıkartmak için yapılan distal pankreatektomiler, tüm pankreasın çıkarılmak zorunda kalındığı total pankreatektomiler, seçilmiş az sayıdaki vakada uygulanabilen orta segment rezeksiyonları ve küçük nöroendokrin tümörlerde uygulanan doğurtma ameliyatları olarak ayrılıyor. Günümüzde bu ameliyatların bazılarını kısmen veya tamamen laparaskopik veya robotik yöntemlerle gerçekleştirmek mümkün olabiliyor. Cerrahi ile pankreas kanserinin tamamen iyileştirilme olasılığı yoksa ameliyat sadece kanama veya tıkanma gibi durumlarda girişimsel radyoloji başarısız kaldığı taktirde uygulanıyor. Nadiren tanı anında cerrahiye uygun olmayan bazı hastalar kemoterapi, radyoterapi ya da özel girişimsel radyoloji uygulamalarından sonra ameliyatlık hale geçebiliyorlar.

GİRİŞİMSEL RADYOLOJİ, PANKREAS KANSERİNİN TANI VE TEDAVİSİNDE ÖNEMLİ BİR YERE SAHİP

Bayındır Söğütözü Hastanesi Radyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Okan Akhan ise pankreas kanseri tedavisinde girişimsel radyolojinin rolünü anlattı: “Cerrahi tedavi hastaların ancak yüzde 15-20’sinde mümkün oluyor ve cerrahiye bağlı komplikasyonlar yüzde 30 ile 50 arasında değişiyor. Bu nedenle, girişimsel radyoloji pankreas kanserinin palyasyonunda önemli bir yer tutuyor. Pankreas kanserine bağlı olmak üzere hastalarda ortaya çıkan sarılık tablosu ciddi bir problem olduğundan, bu hastalarda perkütan transhepatik bilier drenaj işlemi yapılarak, safra enfeksiyonu ve sarılık ile mücadele ediliyor. Bir sonraki aşamada ise safra yollarına stent yerleştirme işlemi gerçekleştirilebiliyor. Pankreas kanserine bağlı oniki parmak bağırsağında bir tıkanıklık söz konusu ise bu bölgeye metalik stent yerleştirilebiliyor. Ayrıca pankreas kanserli hastalarda ortaya çıkan çok şiddetli ağrılar ile savaşmak için çölyak ganglion blokajına başvurulabiliyor. Bu yolla hastaların hissettiği ağrı önemli ölçüde azaltılıyor ya da tamamen ortadan kaldırılıyor.”

PANKREAS KANSERİNDE EN ETKİLİ LOKAL TEDAVİ: GERİ DÖNÜŞÜMSÜZ ELEKTROPORASYON (IRE)

Prof. Dr. Okan Akhan, pankreas tümör ablasyonuna ilişkin de açıklamalar yaparak, “Pankreas tümörünün ameliyat edilemeyecek bir durumda olduğu ancak metastaz yapmadığı hasta grubunda lokal tedavi yapılabiliyor. Günümüzde en etkili kabul edilen lokal tedavi alternatifini irreversible electroporation oluşturuyor ve bu teknoloji ile damar duvarına yapışan tümör hücreleri öldürülüyor. Bu teknoloji ile hastalarda daha uzun bir sağ kalım sağlandığı da gösteriliyor. Ayrıca literatürde radyofrekans ablasyon, mikrodalga ablasyon gibi termal ablasyon tekniklerinin kullanıldığı vaka serileri de bulunuyor ancak bunlarda komplikasyon oranları yüksek olduğundan artık kullanımları çok tercih edilmiyor. Son olarak, karaciğer metastazları olan pankreas kanserli hastalarda metastazların sayısı özellikle beş ve daha altı ise ablasyon ya da transarterial radyoembolizasyon gibi tedavi seçenekleri bulunuyor.”