Prof. Dr. A N I L \u00a0\u00c7 E \u00c7 E N<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 T\u00fcrkiye Cumhuriyeti son d\u00f6nemde ge\u00e7mi\u015ften gelen bir \u00e7ok siyasal geli\u015fme ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya\u00a0 kal\u0131rken ,giderek t\u0131rmanan gerginlikler tart\u0131\u015fmal\u0131\u00a0 \u00e7eki\u015fmelere dayanan birer siyasal mesele olmaktan \u00e7\u0131karak , tarihten gelen k\u00f6kleriyle birlikte \u00e7ok ciddi bir devlet sorunu olarak , T\u00fcrk ulusunun \u00f6n\u00fcne \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir . Y\u00fcz y\u0131l \u00f6nce yirminci y\u00fczy\u0131l\u0131n ba\u015flar\u0131nda b\u00f6ylesine bir s\u00fcre\u00e7 ya\u015fayan T\u00fcrk ulusu bir y\u00fczy\u0131l ge\u00e7tikten sonra yeniden bir devlet sorunu ile y\u00fcz y\u00fcze gelmektedir. Normal ko\u015fullarda olmamas\u0131 gereken b\u00f6ylesine bir durumun ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131 , T\u00fcrk devletinin i\u00e7 sorunlar\u0131ndan\u00a0 daha \u00e7ok d\u0131\u015f geli\u015fmeler ve bunlar\u0131n sonucu olan sorunlar\u0131n T\u00fcrkiye\u2019yi bask\u0131 alt\u0131na almas\u0131 y\u00fcz\u00fcnden , yeni bir devlet krizi ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya kal\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r .\u0130mparatorluklardan ulus devletlere ge\u00e7erken g\u00fcndeme gelen T\u00fcrklerin devletle\u015fmesi sorunu , aradan bir as\u0131r ge\u00e7tikten sonra bu kez ulus devletlerin tart\u0131\u015f\u0131l\u0131r bir a\u015famaya gelmesiyle birlikte yeniden canlanm\u0131\u015f ve T\u00fcrkiye Cumhuriyeti devletinin kurulu bulundu\u011fu topraklar \u00fczerinde, eskisinden \u00e7ok daha farkl\u0131 bir devlet ya da devletler yap\u0131lanmas\u0131 aray\u0131\u015f\u0131 , emperyal g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan onlar\u0131n yerli i\u015fbirlik\u00e7ileri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile \u00fclkenin siyasal g\u00fcndemine getirilmi\u015ftir . Bu nedenle geriye d\u00f6n\u00fck yeni aray\u0131\u015flar \u00f6ne \u00e7\u0131kart\u0131l\u0131rken \u00f6ncelikle eski anayasalar ve onlara dayan\u0131larak kurulmu\u015f olan devlet yap\u0131lanmalar\u0131 tekrar g\u00f6zden ge\u00e7irilerek ,ge\u00e7mi\u015ften\u00a0 gelen olu\u015fum ve birikimlerin bug\u00fcne \u0131\u015f\u0131k tutmas\u0131 gibi bir aray\u0131\u015f siyasal \u00e7evrelerde gelece\u011fin ge\u00e7mi\u015fte aranmas\u0131 gibi \u00e7eli\u015fkili yeni bir durumu g\u00fcndeme getirmektedir . Ge\u00e7mi\u015ften gelen yakla\u015f\u0131mlar\u0131n bug\u00fcn\u00fcn T\u00fcrkiye\u2019sinde ya\u015fanan geli\u015fmelere \u00f6l\u00e7\u00fc olmas\u0131 beklenirken ,tart\u0131\u015fmalar daha da \u015fiddetlenerek eski anayasalardan\u00a0 ortaya \u00e7\u0131kan yakla\u015f\u0131mlar arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile ,T\u00fcrkiye\u2019nin devlet sorununun \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fturulmas\u0131 giderek daha da zor bir duruma gelmektedir .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Merkezi co\u011frafyadaki imparatorlu\u011fun sona ermesi \u00fczerine g\u00fcndeme gelen T\u00fcrklerin devleti meselesi ,\u00f6nce bir ulusal kurtulu\u015f sava\u015f\u0131 verilmesiyle hedef konumuna getirilmi\u015f daha sonra da\u00a0 merkezi bir devletle\u015fme yap\u0131lanmas\u0131 olarak \u00e7a\u011fda\u015f bir ulus devlet yakla\u015f\u0131m\u0131 i\u00e7inde \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fturulmaya \u00e7aba g\u00f6sterilmi\u015ftir . Yirminci y\u00fczy\u0131l\u0131n ba\u015flar\u0131nda T\u00fcrkler kendi ulus devletlerini kurarlarken , \u00e7e\u015fitli kar\u015f\u0131 koymalar ve alternatif projeler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile \u00e7eki\u015fmeler\u00a0 T\u00fcrklere kar\u015f\u0131 geli\u015ftirilirken uzun s\u00fcren bir ulusal kurtulu\u015f sava\u015f\u0131 yap\u0131lmak\u00a0 zorunda kal\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r . Sava\u015f\u0131n kazan\u0131lmas\u0131 sonras\u0131nda da bir ulus devletin o d\u00f6nemin siyasal konjonkt\u00fcr\u00fcne uygun olarak kurulmas\u0131 s\u0131ras\u0131nda hem T\u00fcrk devletle\u015fmesini \u00f6nlemek isteyenlerin kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131, hem de ba\u015fka devlet modeli pe\u015finde ko\u015fan emperyalist ve Siyonist\u00a0 senaryolarla m\u00fccadele etmek zorunda kal\u0131nd\u0131\u011f\u0131ndan , kurtulu\u015f a\u015famas\u0131ndan kurulu\u015f s\u00fcrecine do\u011fru y\u00f6nelmek son derece zor ve \u00e7eki\u015fmeli bir bi\u00e7imde ya\u015fanm\u0131\u015ft\u0131r. Osmanl\u0131 y\u00f6netimi sonras\u0131nda \u00a0T\u00fcrk egemenli\u011fine ge\u00e7i\u015fe \u00e7ok ciddi itirazlar ve direnmeler birbiri ard\u0131 s\u0131ra g\u00fcndeme getirilmi\u015f ve bu y\u00fczden de devletin kurucu \u00f6nderi Atat\u00fcrk ,kurulu\u015f a\u015famas\u0131nda otuzdan fazla suikast sald\u0131r\u0131lar\u0131 ile kar\u015f\u0131la\u015farak kurulmakta olan ulus devletin faturas\u0131n\u0131 \u00f6demek zorunda kalm\u0131\u015ft\u0131r . Orta d\u00fcnya olarak tan\u0131mlanan eski Osmanl\u0131 hinterland\u0131n\u0131n gelece\u011fi ile ilgili farkl\u0131 devlet planlar\u0131 olan baz\u0131 alt kimlikli gruplar ile b\u00f6lgenin t\u00fcm\u00fcne y\u00f6nelik hegemonya haritalar\u0131 \u00e7izmek isteyen emperyalist b\u00fcy\u00fck devletler , kendi \u00e7\u0131karlar\u0131 do\u011frultusunda merkezi d\u00fcnyay\u0131 eskisinden \u00e7ok farkl\u0131 bir\u00a0 yap\u0131lanmaya do\u011fru s\u00fcr\u00fcklemek \u00a0i\u00e7in \u00f6zel \u00a0projelerini uygulama alan\u0131na getirerek , T\u00fcrklerin\u00a0 kurmak istedi\u011fi T\u00fcrkiye Cumhuriyeti ulus devleti projesine kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131k\u0131yorlard\u0131 . Bu do\u011frultuda daha imparatorluk y\u0131k\u0131lmadan \u00e7al\u0131\u015fmalara ba\u015flayan alt kimlik gruplar\u0131 ile \u00a0\u00a0emperyalist b\u00fcy\u00fck devletlerin her birisi ortaya kendi planlar\u0131n\u0131 koyabilmek u\u011fruna . Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn tam ba\u011f\u0131ms\u0131z\u00a0 bir ulus devleti olarak\u00a0 d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fc T\u00fcrkiye Cumhuriyetini kurmas\u0131na her y\u00f6n\u00fc ile ve her f\u0131rsatta kar\u015f\u0131 koyuyorlard\u0131 . Bu nedenle ulusal kurtulu\u015f sava\u015f\u0131 uzun s\u00fcr\u00fcyor ve cumhuriyet rejiminin ilan\u0131 zaman al\u0131yordu . Ne var ki , her t\u00fcrl\u00fc olumsuz ko\u015fula ra\u011fmen gene de T\u00fcrk ulusu kurucu \u00f6nder Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn arkas\u0131nda toplanarak ulusal kurtulu\u015fun tam ba\u011f\u0131ms\u0131zl\u0131k d\u00fczenine d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u00a0 ger\u00e7ekle\u015ftiriyordu .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn Samsun\u2019a \u00e7\u0131kmas\u0131yla birlikte 1919 tarihinde ba\u015flayan ulusal kurtulu\u015f sava\u015f\u0131 1923 y\u0131l\u0131na kadar devam ettikten sonra bu y\u0131l i\u00e7inde \u00f6rg\u00fctlenme tamamlanarak \u00a0\u00a0cumhuriyetin ilan\u0131 yap\u0131l\u0131yordu . \u0130mparatorluk merkezi \u0130stanbul\u2019da gerekli haz\u0131rl\u0131klar\u0131 tamamlad\u0131ktan sonra yola \u00e7\u0131k\u0131larak \u00f6nce\u00a0 do\u011fu Anadolu\u2019nun birli\u011fini ger\u00e7ekle\u015ftirmek \u00fczere Erzurum Kongresi ger\u00e7ekle\u015ftiriliyordu . Daha sonraki a\u015famada da bu kongreyi ger\u00e7ekle\u015ftiren ayn\u0131 kadro kurucu \u00f6nder Mustafa Kemal Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn \u00f6nc\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde Sivas\u2019ta daha geni\u015f bir kongre d\u00fczenleyerek ,daha \u00f6nceleri son Osmanl\u0131\u00a0 meclisinde ilan edilmi\u015f olan \u00a0Misak\u0131 Milli s\u0131n\u0131rlar\u0131 i\u00e7inde bir tam ba\u011f\u0131ms\u0131z ulus devlet kurmak \u00fczere yola devam ediyorlard\u0131 . Erzurum\u2019da do\u011fu Anadolu ve Karadeniz b\u00f6lgelerinin birli\u011fi sa\u011fland\u0131ktan sonra , Sivas\u2019a ge\u00e7ilerek bu kentte yap\u0131lan kongre ile b\u00fct\u00fcn Anadolu yar\u0131madas\u0131 ile Trakya b\u00f6lgesinin birli\u011fi t\u00fcm d\u00fcnyaya kar\u015f\u0131 ilan ediliyordu . Bu iki kongre s\u0131ras\u0131nda olu\u015fan\u00a0 halk birlikteli\u011finin s\u00fcreklili\u011fini sa\u011flamak \u00fczere bir Heyeti Temsiliye ad\u0131 alt\u0131nda\u00a0 devaml\u0131 \u00e7al\u0131\u015facak bir fiili devlet olu\u015fumuna gidiliyordu . Sivas\u2019ta kurulan Heyeti Temsiliye \u00a0\u00a0daha sonraki a\u015famada Ankara\u2019ya gelerek ve Millet Meclisi\u2019ni kurarak yeni olu\u015fmakta olan devletin \u00e7ekirdek kurumunu ortaya \u00e7\u0131kar\u0131yordu . Ne var ki ,bir devletin kurulu\u015funun tamamlanabilmesi i\u00e7in \u00f6ncelikle bir anayasaya sahip olunmas\u0131 gerekiyordu .Uluslararas\u0131 hukuk d\u00fczenine g\u00f6re bu sistem i\u00e7inde yer alan her devletin bir anayasal belge ile kendisini ortaya koymas\u0131 gerekiyordu . Bu \u00e7er\u00e7evede Frans\u0131z devrimi sonras\u0131nda kurulmu\u015f olan b\u00fct\u00fcn ulus devletler kendi ulusal kongrelerini toplayarak b\u00f6ylesine bir \u00f6rg\u00fctlenme arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile yeni kurulan devletin temel hukuk ve idari yap\u0131lanmas\u0131n\u0131n ortaya konulmas\u0131 gerekiyordu . Bu \u00e7er\u00e7evede her anayasada oldu\u011fu gibi yeni devletin dayand\u0131\u011f\u0131 hukuk kurallar\u0131 ile birlikte \u00a0\u00a0idari yap\u0131s\u0131 ve siyasal rejimi yeni anayasan\u0131n ba\u015flang\u0131\u00e7 maddeleri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile ortaya konuyordu .Bu durumda Erzurum ve Sivas kongreleri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile g\u00fcndeme getirilen Kuvay\u0131 Milliye hareketinin \u00f6rg\u00fctsel yap\u0131lanmas\u0131n\u0131n, bir devlet olu\u015fumu arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile tamamlanmas\u0131 gerekiyordu .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Ne var ki , Atat\u00fcrk ve arkada\u015flar\u0131 yeni bir ulus devlet kurmak \u00fczere gelmi\u015f olduklar\u0131 Ankara \u015fehrinde bir devletsizlik durumu egemen oldu\u011fu i\u00e7in ,Ankara kent y\u00f6netiminin yard\u0131mlar\u0131 ile yeni devletin kurulu\u015f \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 ba\u015flat\u0131larak yola devam ediliyordu . Devlet bo\u015flu\u011funun doldurulmas\u0131 do\u011frultusunda \u00a0\u00a0kent y\u00f6netimi Heyeti Temsiliye\u2019ye yard\u0131mc\u0131 oluyordu .Bu a\u015famada Ulus meydan\u0131 kentin merkezi olarak belirleniyor ve burada bulunan bir okul binas\u0131 daha sonra meclis binas\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclerek\u00a0 ,yeni devletin ilan edilece\u011fi halk meclisi binas\u0131 devreye sokuluyordu . Meclis y\u00f6netimi kurulurken \u00f6ncelik anayasa yap\u0131m\u0131na verilmiyor aksine devletin ba\u015fkenti olarak belirlenen Ankara\u2019daki \u00a0\u00a0merkezi alandaki baz\u0131 b\u00fcy\u00fck binalar , devletle\u015fme s\u00fcrecinin \u00a0tamamlanmas\u0131 do\u011frultusunda kamu kurumlar\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcl\u00fcyordu . \u00d6ncelikli kamu \u00f6rg\u00fctlenmeleri s\u00fcrd\u00fcr\u00fcl\u00fcrken Ankara yeni devletin merkezi konumuna getiriliyor ama bir anayasa yap\u0131m\u0131 konusu i\u00e7in belirli bir bekleme d\u00f6nemine giriliyordu . Uluslararas\u0131 s\u00fcre\u00e7te\u00a0 ya\u015fanan geli\u015fmelerin merkezi co\u011frafya i\u00e7in belirleyici olmas\u0131 durumu dikkate al\u0131narak\u00a0 ,bir devlet i\u00e7inde\u00a0 olmas\u0131 gereken kamu kurumlar\u0131 \u00a0devlet d\u00fczeni i\u00e7inde \u00f6ncelik s\u0131ras\u0131na g\u00f6re teker teker olu\u015fturularak , yeni devletin anayasas\u0131n\u0131 haz\u0131rlamak i\u00e7in \u00f6nemli ad\u0131mlar at\u0131l\u0131yordu . Merkezi y\u00f6netimi Balkanlar b\u00f6lgesinde yer alan bir imparatorlu\u011fun arka \u00fclkesinde ve de Asya topraklar\u0131 \u00fczerinde eskisinden daha k\u00fc\u00e7\u00fck \u00f6l\u00e7\u00fclerde ,ama gene de d\u00fcnya standartlar\u0131nda orta boy bir devlet olarak T\u00fcrkiye Cumhuriyeti tarih sahnesine \u00e7\u0131k\u0131yordu .\u00d6nceden haz\u0131rlanm\u0131\u015f bir anayasa olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in devletle\u015fme s\u00fcrecinin ba\u015flang\u0131c\u0131nda bir anlamda kervan\u0131n yolda d\u00fcz\u00fclmesi gibi i\u015fgale kar\u015f\u0131 direni\u015fe ge\u00e7ilmesiyle birlikte, \u00fclkenin ilk anayasa d\u00fczeni olu\u015fturulurken\u00a0 yeni anayasaya ge\u00e7i\u015f a\u015famas\u0131nda dayanak noktas\u0131 olabilecek karar ve davran\u0131\u015flar bu duruma g\u00f6re haz\u0131rlan\u0131yordu . Kurtulu\u015f sava\u015f\u0131n\u0131n ulusal \u00f6nderinin Samsun\u2019a ayak basmas\u0131 ile , gelece\u011fin ba\u015fkenti Ankara\u2019ya geli\u015fi aras\u0131nda\u00a0 alt\u0131 aya yak\u0131n bir s\u00fcre ge\u00e7iyor ve bu zaman dilimi i\u00e7inde yap\u0131lan Kongreler ve toplant\u0131larla devletle\u015fme s\u00fcrecinin ilk ad\u0131mlar\u0131 resmen kurucu \u00f6nderin giri\u015fimleri ile \u00f6rg\u00fctleniyordu . Ne var ki ,Sivas Kongresinde Ankara\u2019n\u0131n ba\u015fkent ilan edilerek\u00a0 bu kentte devletin kurulu\u015funa karar verilmesine ra\u011fmen, Atat\u00fcrk ve Kuvay\u0131 Milliye hareketi 23 Nisan g\u00fcn\u00fc Meclisin a\u00e7\u0131l\u0131\u015f\u0131n\u0131 yap\u0131yor ama yeni bir anayasa haz\u0131rlamak \u00fczere\u00a0 siyasal g\u00fcndemi y\u00f6nlendirmiyordu .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 T\u00fcrkiye Cumhuriyetinin kurulu\u015funa giden yolda ba\u015flat\u0131lm\u0131\u015f olan Kuvay\u0131 Milliye hareketi yeni devletin kurulu\u015funa y\u00f6nelen ad\u0131mlar atarken , daha \u00f6nce ilan edilmi\u015f olan Misak\u0131 Milli s\u0131n\u0131rlar\u0131 i\u00e7indeki vatan topraklar\u0131n\u0131n kurtulu\u015funa \u00f6nem veriyor ve bu do\u011frultuda d\u00fczenlenen kongreler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile ulusal kurtulu\u015f sava\u015f\u0131n\u0131n \u00f6rg\u00fctlenmesini ad\u0131m ad\u0131m ger\u00e7ekle\u015ftiriyordu . Ulusal Kongrelerin tamamlanmas\u0131ndan sonra Ankara\u2019ya gelerek Meclisin a\u00e7\u0131lmas\u0131 gerekiyordu. Nitekim bu\u00a0 do\u011frultuda Kuvay\u0131 Milliye g\u00fcc\u00fcn\u00fcn Meclisi a\u00e7\u0131l\u0131yor\u00a0 ve devlet olu\u015fumunun ilk ad\u0131 olarak T\u00fcrkiye B\u00fcy\u00fck Millet Meclisi ad\u0131 benimseniyor ama ilk anayasa hemen \u00e7\u0131kart\u0131lm\u0131yordu .\u00c7\u00f6km\u00fc\u015f\u00a0 ve y\u0131k\u0131lm\u0131\u015f olan bir b\u00fcy\u00fck imparatorlu\u011fun arkas\u0131nda kalan topraklar\u0131n gelece\u011fi ve de \u00a0bu topraklar \u00fczerindeki s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u00a0 kesin hatlar\u0131yla belli olmamas\u0131 y\u00fcz\u00fcnden ,ortada yeni bir anayasa haz\u0131rlayacak ve bunu resmen meclis karar\u0131 ile ilan edecek bir yeni durum yoktu . Enver pa\u015fa ve arkada\u015flar\u0131 Orta Asya b\u00f6lgesine giderek yeni bir imparatorluk pe\u015finde ko\u015farken , Mustafa Kemal ve arkada\u015flar\u0131 son Osmanl\u0131 Meclisi\u2019nin ilan etmi\u015f oldu\u011fu Misak\u0131 Milli and\u0131 \u00fczerinden yeni vatan\u0131n s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131 belirleyerek, bu toprak par\u00e7as\u0131n\u0131 kurulmakta olan yeni devletin \u00fclkesi olarak ilan etmeye haz\u0131rlan\u0131yorlard\u0131 . U\u00e7suz bucaks\u0131z Osmanl\u0131 topraklar\u0131yla\u00a0 daha \u00f6nceden ilan edilen Misak\u0131 Milli s\u0131n\u0131rlar\u0131 aras\u0131nda tam bir uyumluluk olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Kuvay\u0131 milliye y\u00f6netimi bocal\u0131yordu .B\u00f6ylesine bir belirsizlik ortam\u0131 i\u00e7inde kal\u0131nca , durumun netle\u015febilmesi a\u00e7\u0131s\u0131ndan yeni anayasan\u0131n haz\u0131rlanarak \u00e7\u0131kart\u0131lmas\u0131 erteleniyordu . \u0130mparatorluk sonras\u0131 ortaya \u00e7\u0131kan kar\u0131\u015f\u0131kl\u0131k ortam\u0131nda ak\u0131l ve sa\u011fduyuyu koruyarak hareket eden Kuvay\u0131 Milliye y\u00f6netimi , \u00fclkedeki i\u00e7 ko\u015fullar kadar b\u00f6lgeyi \u00e7evrelemi\u015f olan d\u0131\u015f konjonkt\u00fcr\u00fcn nereye gidece\u011fi o a\u015famada belirsizdi . \u00d6zellikle , d\u00fcnyan\u0131n en b\u00fcy\u00fck devrimleri Sovyet Rusya\u2019da birbiri ard\u0131 s\u0131ra yap\u0131l\u0131rken bu durumun eski Osmanl\u0131 ve Rus topraklar\u0131 \u00fczerinde ne gibi etkileri olaca\u011f\u0131 hemen belli olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in , Atat\u00fcrk Ankara merkezli devleti kurarken , yukar\u0131da olu\u015fmakta olan Moskova merkezli yeni devrim h\u00fck\u00fcmetinin bi\u00e7imlenmesini beklemi\u015ftir . Yeni devletin kurulu\u015fu tamamland\u0131ktan ve devlet yap\u0131lanmas\u0131 ortaya \u00e7\u0131kt\u0131ktan sonra ,merkezi co\u011frafyan\u0131n kaderi belli olmu\u015f ve Sovyet imparatorlu\u011fu Avrasya k\u0131tas\u0131n\u0131n b\u00fcy\u00fck \u00e7o\u011funlu\u011funu i\u00e7ine alacak bir bi\u00e7imde kurulmu\u015ftur .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Sovyetler Birli\u011finin kurulu\u015funun tamamlanmas\u0131 ve yeni rejimin \u00f6nderli\u011finde\u00a0 Azerbaycan\u2019\u0131n ba\u015fkenti Bak\u00fc\u2019de Do\u011fu Halklar\u0131 Kurultay\u0131 ad\u0131 alt\u0131nda\u00a0 bir kongrenin toplanmas\u0131 \u00f6rg\u00fctlenmi\u015ftir . \u0130\u00e7 konjonkt\u00fcr\u00fc kongreler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile kontrol alt\u0131na alan Kuvay\u0131 Milliye y\u00f6netimi ,Hazar g\u00f6l\u00fcn\u00fcn arkas\u0131nda kalan Asya ve Avrasya b\u00f6lgelerinin ne olaca\u011f\u0131n\u0131 Bak\u00fc kurultay\u0131 ile izleyince belirsizlik ortam\u0131 kalkm\u0131\u015f ve eski Osmanl\u0131 ve Rus topraklar\u0131nda emin ad\u0131mlar at\u0131larak ,yeni d\u00f6nemin devlet modelleri devreye sokulmaya ba\u015flanm\u0131\u015ft\u0131r . \u0130\u015fte T\u00fcrkiye Cumhuriyeti\u2019nin kurucu \u00f6nderi Mustafa Kemal Atat\u00fcrk bu nedenle\u00a0 \u00a0T\u00fcrk devletinin ilk anayasas\u0131n\u0131\u00a0 I920 y\u0131l\u0131nda Avrasya\u2019n\u0131n kaderini belirleyen\u00a0 Bak\u00fc Kurultay\u0131na\u00a0 kadar ertelemi\u015ftir . Sosyalist sistemin merkezi olarak Moskova y\u00f6netimi eski Osmanl\u0131 uzant\u0131s\u0131 bir \u0130stanbul h\u00fck\u00fcmetini devre d\u0131\u015f\u0131 b\u0131rak\u0131rken , gelece\u011fin \u00e7a\u011fda\u015f cumhuriyetinin kurucusu olarak Ankara h\u00fck\u00fcmetini muhatap kab\u00fcl ederek ve Ankara\u2019dan g\u00f6nderilen\u00a0 Dr. \u0130brahim Tali \u00d6ng\u00f6ren ile normal kat\u0131l\u0131m a\u015famalar\u0131n\u0131 tamamlayarak, iki yeni devlet aras\u0131nda normal ili\u015fkiler d\u00fczeni ba\u015flat\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r . Lenin\u2019e \u00fc\u00e7 mektup g\u00f6nderen Atat\u00fcrk , Sovyet devrimini kutlarken yeni kurulmakta olan\u00a0 sosyalist sisteme s\u0131rt\u0131n\u0131 d\u00f6nmemi\u015f aksine temsilciler g\u00f6ndererek ,bu devrimin uzant\u0131s\u0131 olan yeni Avrasya b\u00f6lgesinde d\u00fcnya bar\u0131\u015f\u0131n\u0131n tesisine d\u00f6n\u00fck yeni yap\u0131lanmalar\u0131n aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7ine girmi\u015ftir . Avrupa k\u0131tas\u0131n\u0131n yan\u0131nda bat\u0131 tipi bir ulus devlet kurmakta olan Atat\u00fcrk , ayn\u0131 zamanda kuzey b\u00f6lgesinde ger\u00e7ekle\u015ftirilen sosyalist sistemi de izleyerek , o d\u00f6nemin ko\u015fullar\u0131nda\u00a0 kapitalist-sosyalist ve M\u00fcsl\u00fcman kimlikleriyle olu\u015fan \u00fc\u00e7 d\u00fcnya aras\u0131nda\u00a0 bir ulusal sentez olarak T\u00fcrkiye Cumhuriyeti devletini kurmu\u015ftur . Erzurum ve Sivas Kongreleriyle \u00fclkenin i\u00e7i dikkate al\u0131n\u0131rken , Bak\u00fc kurultay\u0131 ile de t\u00fcm Avrasya b\u00f6lgesi dikkate al\u0131narak, d\u00fcnyan\u0131n merkezi b\u00f6lgesinde bir ulus devlet ger\u00e7ek\u00e7i bir bi\u00e7imde kuruluyordu .1 Eyl\u00fcl 1920 tarihli Bak\u00fc kurultay\u0131 beklenmeden b\u00f6lge ko\u015fullar\u0131na uygun d\u00fc\u015fen ger\u00e7ek\u00e7i bir anayasa yapmak m\u00fcmk\u00fcn olamayaca\u011f\u0131 i\u00e7in , Kuvay\u0131 Milliye y\u00f6netimi\u00a0 Ankara\u2019da meclis a\u00e7\u0131ld\u0131ktan sonra \u00fclke ve b\u00f6lge ko\u015fullar\u0131n\u0131 birlikte ele alarak ,merkezi alan\u0131n ger\u00e7eklerine g\u00f6re bir yeni anayasa a\u00e7\u0131l\u0131m\u0131 yapmaya \u00e7al\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Atat\u00fcrk\u00a0 Ankara\u2019ya geldi\u011fi ilk a\u015famada \u00fclkede devlet yoktu .Birinci D\u00fcnya sava\u015f\u0131n\u0131n yenilen devletleri aras\u0131nda yer alan\u00a0 Osmanl\u0131 devletinin teslim olarak devlet olma hakk\u0131n\u0131 kaybetmesinden sonra \u00fclkede devletsizlik ortam\u0131\u00a0 devreye girdi\u011fi i\u00e7in , devleti olmayan\u00a0 bir \u00fclkede yeni \u00a0anayasa yap\u0131lamazd\u0131 . Devleti olmayan \u00fclkede devlet yeniden kurulurken sava\u015f sonras\u0131 ortam\u0131n bar\u0131\u015f ko\u015fullar\u0131n\u0131n da dikkate al\u0131nmas\u0131 gerekiyordu .Bu a\u00e7\u0131dan yeni anayasan\u0131n haz\u0131rlanmas\u0131 s\u0131ras\u0131nda bu t\u00fcr ko\u015fullar\u0131n da dikkate al\u0131nmas\u0131 gerekiyordu . Rusya gibi bir b\u00fcy\u00fck \u00fclkede devrim yaparken b\u00fct\u00fcn do\u011fu halklar\u0131n\u0131 dikkate alan bir yeni yakla\u015f\u0131m g\u00fcndeme geliyordu . Avrasya\u2019n\u0131n kuzeyinde yer alan Rusya ile birlikte g\u00fcneyinde yer alan T\u00fcrkiye Cumhuriyeti devleti ,ayn\u0131 d\u00f6nemde d\u00fcnya sahnesine \u00e7\u0131kt\u0131klar\u0131 i\u00e7in kendi i\u00e7 geli\u015fmelerini dikkate almalar\u0131 gerekti\u011fi gibi ayn\u0131 zamanda k\u00fcresel ve b\u00f6lgesel geli\u015fmelerin de birlikte ele al\u0131narak de\u011ferlendirilmesi gerekiyordu .\u0130\u015fte bu ko\u015fullar do\u011frultusunda yeni bir devlet kurmak \u00fczere Ankara\u2019ya gelen Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn ,Sovyetler Birli\u011fi\u2019ndeki geli\u015fmeler kadar ayn\u0131 zamanda bu geli\u015fmelerin yans\u0131malar g\u00f6sterdi\u011fi Avrasya b\u00f6lgesindeki yeni durumlar\u0131 da dikkate alarak harekete ge\u00e7mesi gerekiyordu . Osmanl\u0131 devletinin tasfiyesi ile i\u00e7ine girilen devletsizlik ortam\u0131n\u0131n bir benzeri Moskova\u2019da ya\u015fanm\u0131yor orada sadece rejim de\u011fi\u015fikli\u011fi ile\u00a0 yetinilirken eski Rus devleti y\u0131k\u0131lmadan rejim de\u011fi\u015fikli\u011fini ger\u00e7ekle\u015ftiriyordu . \u0130\u015fte Ankara\u2019da Kemalist Cumhuriyet devleti kurmak isteyen\u00a0 Kuvay\u0131 Milliyeciler bat\u0131l\u0131 \u00fclkelere kar\u015f\u0131 sava\u015farak hedefe gitmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlarken ,Avrasya\u2019da sosyalist sistemin\u00a0 yans\u0131malar\u0131n\u0131n da dikkate al\u0131nmas\u0131 gerekiyordu .Bu do\u011frultuda TBMM a\u00e7\u0131ld\u0131ktan sonra devletin kurucu iradesinden\u00a0 bir anayasa \u00f6nerisi siyasal g\u00fcndeme gelmeyince ,bu kez sosyalist sistemin kuruldu\u011fu Rusya\u2019dan , o \u00fclkede \u00f6rg\u00fctlenen T\u00fcrkiye\u00a0 ve b\u00f6lgede ya\u015fayan T\u00fcrklerin i\u00e7indeki sosyalist birikimin temsilcisi olarak \u0130\u015ftirakiyun F\u0131rkas\u0131 TBMM\u2019ye anayasa \u00f6nerileri sunmu\u015ftur . Atat\u00fcrk Ankara\u2019ya ilk geldi\u011fi a\u015famada devletsizlik ortam\u0131 devam ederken ,7.Aral\u0131k 1920 tarihinde Moskova destekli\u00a0 kurulmu\u015f olan Halk \u0130\u015ftirakiyun F\u0131rkas\u0131 ile birlikte\u00a0 ,Halk Z\u00fcmresi grubu da Ye\u015fil Ordu Cemiyetinin meclis grubu olarak \u00a0meclise \u00fcye g\u00f6ndererek girmi\u015f ve anayasa bo\u015flu\u011funu gidermek \u00fczere de TBMM ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131na\u00a0 \u00e7e\u015fitli yasalar\u00a0 ve anayasa \u00f6nerileri sunmu\u015ftur .Ne var ki , bunlar\u0131n hepsi sosyalist ideolojinin yans\u0131malar\u0131 ile dolu oldu\u011fu i\u00e7in bu t\u00fcr yasa ve anayasa \u00f6nerileri resmen kab\u00fcl edilmemi\u015ftir . Ayr\u0131ca Rusya\u2019daki Bol\u015fevizm egemenli\u011fine kar\u015f\u0131 Ankara\u2019da da anti-bol\u015fevizmin g\u00fc\u00e7lenmesiyle , sosyalist bir siyasal yap\u0131lanman\u0131n T\u00fcrkiye\u2019ye yans\u0131malar\u0131 \u00f6nlenmi\u015ftir .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 I921 Anayasas\u0131na giden yol ,Bak\u00fc Kurultay\u0131 tamamland\u0131ktan sonra 13 Eyl\u00fcl 1920 tarihinde Mustafa Kemal\u2019in Meclis ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131na sunmu\u015f oldu\u011fu Halk\u00e7\u0131l\u0131k Program\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131\u00a0 a\u00e7\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r .Bu yasa \u00f6nerisi ile birlikte Enc\u00fcmeni Mahsus ad\u0131yla bir anayasa komisyonu kurularak meclis i\u00e7i \u00e7al\u0131\u015fmalar tamamlanmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r . H\u0131zland\u0131r\u0131lm\u0131\u015f g\u00f6r\u00fc\u015fmeler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile Halk\u00e7\u0131l\u0131k Program\u0131 ad\u0131 alt\u0131nda meclise sunulan anayasa \u00f6nerisi , g\u00fcndemde Te\u015fkilat\u0131 Esasiye Kanunu olarak \u00a0g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr . \u00d6zel komisyon incelemeleri ve kararlar\u0131n\u0131n yard\u0131mc\u0131 olmas\u0131 sayesinde 33 maddelik Te\u015fkilat\u0131 Esasiye kanunu 20 Ocak 1921 tarihinde kab\u00fcl edilmi\u015ftir . K\u0131sa zamanda haz\u0131rlanan k\u00fc\u00e7\u00fck bir anayasa ile anayasas\u0131z devlet konumundan uzakla\u015fmaya \u00e7al\u0131\u015fan Kuvay\u0131 Milliye y\u00f6netimi , devletin kurulu\u015funun ilk a\u015famas\u0131ndan ba\u015flayarak s\u00fcrekli olarak bir hukuk devleti gibi hareket etmi\u015f ve her zaman hukuksuzluk \u00e7\u0131kmaz\u0131na s\u00fcr\u00fcklenmekten uzak kalm\u0131\u015ft\u0131r . Yeni anayasa genel h\u00fck\u00fcmler, idare, vilayet, kaza , nahiye ve umumi m\u00fcfetti\u015flik olmak \u00fczere ba\u015fl\u0131ca alt\u0131 b\u00f6l\u00fcmden olu\u015fmakta idi . Merkezi idarenin \u00e7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fcnden sonra yerel ve b\u00f6lgesel ayaklanmalar birbirini izledi\u011fi i\u00e7in merkezi idare ile birlikte vilayet, kaza ve nahiyeler gibi yerel y\u00f6netimlere de yeni anayasada ayr\u0131 b\u00f6l\u00fcmler tahsis edilmi\u015ftir . Tamamen demokratik bir yakla\u015f\u0131m ile yerel y\u00f6netimlere ayr\u0131 ayr\u0131 b\u00f6l\u00fcmlere yer verilirken ,ayn\u0131 zamanda \u00fclkede merkezi idare d\u00fczenini yeniden kurabilmek \u00fczere umumi m\u00fcfetti\u015flik gibi yeni bir kurum olu\u015fturularak bu do\u011frultuda vilayetlere anayasal g\u00f6rev getirilmi\u015ftir . Egemenli\u011fin kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletin olmas\u0131 kab\u00fcl edilirken ,ayn\u0131 zamanda giri\u015f b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde kuvvetler ayr\u0131l\u0131\u011f\u0131 sistemi benimsenerek \u00a0cumhuriyet ve demokrasiye ge\u00e7i\u015f \u00a0planlanm\u0131\u015ft\u0131r . Vilayetlerin belirleyece\u011fi mebuslarla meclise temsilciler g\u00f6nderilmesi de ayr\u0131 bir madde olarak anayasada yer alm\u0131\u015ft\u0131r . Yerel y\u00f6netimler aras\u0131nda hiyerar\u015fik bir d\u00fczen \u00f6ng\u00f6r\u00fclen yeni devlet yap\u0131lanmas\u0131, merkez ve yerellik dengesine oturtulmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Milli m\u00fccadele sonras\u0131nda Osmanl\u0131 devletinin sava\u015f\u0131n galipleri ile Mondros Ate\u015fkes antla\u015fmas\u0131 imzalamas\u0131 \u00fczerine \u00fclke i\u015fgal edilince ,d\u00fcnyan\u0131n \u00f6nde gelen emperyalist g\u00fcc\u00fc olarak \u0130ngiltere Sevr antla\u015fmas\u0131n\u0131\u00a0 dayatarak \u00fclkenin par\u00e7alanmas\u0131n\u0131 bir an \u00f6nce tamamlamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rken , emperyalistlerin i\u015fgal giri\u015fimlerine kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kan Kuvayi Milliye hareketi M\u00fcdafa-i hukuk direni\u015fine kalk\u0131\u015farak vatana sahip \u00e7\u0131k\u0131yordu . \u00dclkede \u00e7a\u011fda\u015f bir cumhuriyete\u00a0 dayanan ulus devlet kurulmas\u0131 karar alt\u0131na al\u0131nd\u0131ktan sonra Kuvay\u0131 Milliye hareketi bir ulusal var olma sava\u015f\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcl\u00fcyordu . Yeni ba\u015fkent\u00a0 ve devlet Ankara\u2019da\u00a0 TBMM \u00fczerinden kurulunca ,s\u0131ra yeni anayasan\u0131n ilan\u0131 ile uluslararas\u0131 alanda hukuki t\u00fczel ki\u015filik kazan\u0131lmas\u0131na geliyordu . Devlet ad\u0131na \u00f6nce meclis kuruldu\u011fu i\u00e7in yeni ortaya \u00e7\u0131kan devletin Meclis H\u00fck\u00fcmeti Sistemi olarak tan\u0131mlanabilece\u011fi g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr .O d\u00f6nemde Halifelik ve Saltanat dururken yeni bir h\u00fck\u00fcmet sistemi tercih edilemiyece\u011fi i\u00e7in ge\u00e7ici model olarak Meclis H\u00fck\u00fcmeti Sistemi kab\u00fcl ediliyordu .Devletin kurulu\u015fu s\u0131ras\u0131nda ola\u011fan\u00fcst\u00fc bir d\u00f6nem ya\u015fan\u0131rken bile halk\u0131n kat\u0131l\u0131m\u0131ndan vazge\u00e7ilmemi\u015f ve halk\u0131n se\u00e7imlerle i\u015fba\u015f\u0131na getirece\u011fi y\u00f6neticilerin ,devleti ve yerel y\u00f6netimleri birlikte ve bir hiyerar\u015fik d\u00fczen i\u00e7inde y\u00f6netmesi ilke olarak benimsenmi\u015ftir . Normal olmayan bir durumda \u0130stiklal mahkemeleri\u00a0 ,Meclise ba\u011flanm\u0131\u015f ve ola\u011fan\u00fcst\u00fc yetkilere sahip k\u0131l\u0131nan meclisin yarg\u0131 i\u015fleri ile birlikte yasa ve anayasalar ile ilgili yetkileri de kullanabilece\u011fi belirtilmi\u015ftir . Bu d\u00f6nem T\u00fcrk anayasac\u0131l\u0131k tarihi a\u00e7\u0131s\u0131ndan nevi \u015fahs\u0131na m\u00fcnhas\u0131r bir \u00f6zel d\u00f6nem olarak ya\u015fanm\u0131\u015ft\u0131r . Ortada ayr\u0131 bir anayasadan do\u011fan yeni bir devlet d\u00fczeni olmamas\u0131na ra\u011fmen ,ge\u00e7i\u015f d\u00f6nemi \u00f6zg\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc i\u00e7inde milli egemenlik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131n \u00f6ne ge\u00e7mesini sa\u011flayan bir anayasac\u0131l\u0131k s\u00fcrecinin ge\u00e7erli say\u0131ld\u0131\u011f\u0131\u00a0 ayr\u0131 bir d\u00f6nem , anayasa tarihi i\u00e7inde devreye girmektedir . Sava\u015f d\u00f6nemi devam ederken\u00a0 kab\u00fcl edilen 1921 anayasas\u0131 bu \u00e7er\u00e7evede bir ola\u011fan\u00fcst\u00fc d\u00f6nem anayasas\u0131d\u0131r ve bu hali ile de \u00a0tam bir anayasa olarak kab\u00fcl edilmekten uzak bir konumdad\u0131r .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 1921 Anayasas\u0131 baz\u0131 hukuk\u00e7ulara g\u00f6re anayasa olmayan bir anayasa benzeri yasal bir d\u00fczenlemedir .Sava\u015f ko\u015fullar\u0131nda ele al\u0131nd\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in burada bir eksiklik s\u00f6z konusudur \u00e7\u00fcnk\u00fc devletlerin var oldu\u011fu yerlerde anayasalar devlet kaynakl\u0131 ya da merkezli bir yasal d\u00fczenleme ile merkezi idare ile yerel y\u00f6netimleri hiyerar\u015fik bir d\u00fczene ba\u011flamas\u0131yla ,bir \u00e7e\u015fit emir-komuta d\u00fczeni getirilmek istenmi\u015ftir . Devlet i\u00e7inde ortaya \u00e7\u0131kan sorunlar ve uzla\u015fmazl\u0131klar\u0131n TBMM taraf\u0131ndan\u00a0 \u00a0\u00e7\u00f6z\u00fcme ba\u011flanmas\u0131 \u00f6zel bir uygulama olarak anayasa metni i\u00e7inde yer alm\u0131\u015ft\u0131r . 1921 Anayasas\u0131nda en a\u00e7\u0131k olarak ele al\u0131nan konu merkezi idare ile yerel y\u00f6netimler\u00a0 \u00a0aras\u0131ndaki hukuk ba\u011f\u0131 kuran\u00a0 yakla\u015f\u0131md\u0131r . Bakanlar kurulunda az\u0131nl\u0131kta kalan bakanlar\u0131n h\u00fck\u00fcmet nezdinde \u00e7\u00f6zemedikleri sorunlar\u0131 ,meclis genel kuruluna getirerek meclis karar\u0131 ile \u00e7\u00f6zebilecekleri kab\u00fcl edilmi\u015ftir . I921 Anayasas\u0131 ilan edilene kadar kurucu \u00f6nder Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 \u00fcst d\u00fczey karar verme yetkisi, yeni anayasa ile birlikte\u00a0 ba\u015fkandan meclise ge\u00e7mi\u015ftir . Ki\u015fisel y\u00f6netimden meclis h\u00fck\u00fcmeti y\u00f6netimine ge\u00e7ilerek yeni kurulan devletin y\u00f6netimi d\u00fczenlenmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r . \u0130l\u00e7e ve nahiyelerde\u00a0 \u00a0\u015furalar\u0131n ya da idare kurullar\u0131n\u0131n\u00a0 ekonomik ve mali yetkilere sahip olduklar\u0131 benimsenmi\u015f ama yasama ve yarg\u0131 i\u015flerinin b\u00fct\u00fcn\u00fcyle meclise verilmesi nedeniyle ,meclis \u00fcst d\u00fczeyde denetim ve karar yetkilerine sahip k\u0131l\u0131nm\u0131\u015f olarak g\u00f6r\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fc\u00a0 i\u00e7in bu anayasan\u0131n getirdi\u011fi sistemin meclis h\u00fck\u00fcmeti sistemi olarak ifade edilebilece\u011fi ileri s\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr. Ayr\u0131ca birden fazla vilayeti ilgilendiren konularda merkezi idarenin tam yetkili oldu\u011fu yeni d\u00f6nemde ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r . H\u00fck\u00fcmet \u00fcyesi bakanlar\u0131n yapt\u0131klar\u0131 \u00e7al\u0131\u015fmalar ve ilgili sorunlar\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a meclis ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131na getirmeleri yeni anayasal d\u00fczen i\u00e7inde kab\u00fcl edilmi\u015ftir .Anayasa da yarg\u0131 organlar\u0131 ile ilgili h\u00fck\u00fcmler bulunmamas\u0131n\u0131 ,meclisin yarg\u0131 alan\u0131 \u00fczerinde\u00a0 genel bir yetki d\u00fczenine sahip k\u0131l\u0131nmas\u0131 ile ilgili d\u00fczenleme sayesinde de\u011ferlendirmek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr . Vilayet y\u00f6netimlerinin yeni anayasada t\u00fczel ki\u015fili\u011fe sahip olmalar\u0131n\u0131n sa\u011flanmas\u0131 ile ,merkezi devlet ve yerel y\u00f6netim ili\u015fkileri i\u00e7inde sorunlar\u0131n \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fturulmalar\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klamak m\u00fcmk\u00fcn olmaktad\u0131r .1921 Anayasas\u0131 ile devletin ilk kurulu\u015fu tamamlan\u0131rken , b\u00f6yle bir yasal d\u00fczenleme ile devletin ihtiyac\u0131 olan\u00a0 baz\u0131 gereksinmelerinin kar\u015f\u0131lanamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015f ve Saltanat\u00a0 ile Hilafetin kald\u0131r\u0131lmalar\u0131 ile birlikte\u00a0 ayn\u0131 zamanda cumhuriyetin ilan\u0131\u00a0 ve askerlik ile TBMM \u00fcyeli\u011finin ba\u011fda\u015fmamas\u0131 ilkesi ,yeni bir yasal de\u011fi\u015fiklik ile \u00a0sonradan yeni anayasan\u0131n i\u00e7eri\u011fine ek madde olarak eklenmi\u015ftir .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Devletin kurulu\u015f a\u015famas\u0131nda T\u00fcrk ulusu \u00e7a\u011fda\u015f bir cumhuriyet yap\u0131lanmas\u0131na y\u00f6nelirken 1921 Anayasas\u0131 bu yakla\u015f\u0131m\u0131n ba\u015flang\u0131c\u0131 olmu\u015ftur . Ger\u00e7ekte Osmanl\u0131 devleti ya da T\u00fcrkiye Cumhuriyeti yap\u0131lanmas\u0131 s\u0131ras\u0131nda en \u00e7ok halk insiyatifinin \u00f6ne \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 anayasal metin , do\u011frudan se\u00e7ilmi\u015f milletvekillerinin\u00a0 oy kulland\u0131\u011f\u0131 1921 tarihli anayasad\u0131r .1876\u00a0 Osmanl\u0131 anayasas\u0131 Kanuni Esasi ad\u0131yla padi\u015fah taraf\u0131ndan atanm\u0131\u015f bir komisyonca haz\u0131rlanm\u0131\u015f ve \u00a0gene padi\u015fah\u00a0 ferman\u0131 ile ilan edildi\u011finden halk\u0131n herhangi bir kat\u0131l\u0131m\u0131 olmam\u0131\u015ft\u0131r . 1924 Anayasas\u0131 tek partili egemenlik d\u00fczeni kurulurken i\u00e7inde \u00f6rg\u00fctl\u00fc bir muhalefetin olmad\u0131\u011f\u0131 bir meclis taraf\u0131ndan yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r .1961 ve 1982 anayasalar\u0131n\u0131 haz\u0131rlayan kurucu meclisler darbe ve ihtilaller sonucunda kuruldu\u011fu i\u00e7in hi\u00e7bir \u015fekilde \u00a0genel oya dayanan bir se\u00e7imle olu\u015fmu\u015f yasama organlar\u0131 olmam\u0131\u015flard\u0131r . T\u00fcrkiye Cumhuriyetinin anayasal geli\u015fim s\u00fcrecine bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131 zaman halk kat\u0131l\u0131m\u0131n\u0131n fazla oldu\u011fu en demokratik anayasa metni olarak, 1921 Anayasas\u0131n\u0131n \u00f6ne \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir . Bu y\u00f6n\u00fc ile 1921 tarihli kab\u00fcl edilen bu anayasal metin T\u00fcrkiye tarihinin en yumu\u015fak anayasas\u0131 olarak \u00f6ne \u00e7\u0131kmaktad\u0131r . 1921 Anayasas\u0131n\u0131n kab\u00fcl\u00fc s\u0131ras\u0131nda \u00f6zel bir yeter say\u0131s\u0131 benimsenmemi\u015f, millet meclisinin normal \u00e7al\u0131\u015fma s\u00fcreci i\u00e7inde\u00a0 di\u011fer kanunlar ile ayn\u0131 usuller i\u00e7erisinde g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fclerek kab\u00fcl edilmi\u015ftir . Anayasa metni i\u00e7inde anayasa de\u011fi\u015fiklikleriyle usul h\u00fck\u00fcmleri bulunmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in daha sonraki a\u015famada meclisin \u00f6n\u00fcne gelen yeni yasalar ya da yasal de\u011fi\u015fiklikler de, \u00f6zel bir y\u00f6ntem ya da nitelikli bir \u00e7o\u011funluk ko\u015fulu aranmadan\u00a0 yasal i\u015flemler tamamlanm\u0131\u015f say\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r . Devletsizlik ortam\u0131 i\u00e7inde ge\u00e7mi\u015ften gelen ciddi bir siyasal birikim yeni bir anayasa yap\u0131m\u0131na y\u00f6nelindi\u011fi\u00a0 \u00a0a\u015famada g\u00fcndeme getirilemedi\u011fi i\u00e7in , 1921 Anayasas\u0131 bir y\u00f6n\u00fc ile aceleye getirilerek hukuki bir yap\u0131lanmaya kavu\u015fturulmu\u015ftur .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 TBMM\u2019nin 23 Nisan I923 tarihinde a\u00e7\u0131lmas\u0131yla birlikte ortaya \u00e7ok ciddi bir anayasa sorunu \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r . Yeni a\u00e7\u0131lan meclisin 1876 tarihli Osmanl\u0131 devleti anayasas\u0131na dayan\u0131larak, i\u015flemesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildi .Yeni meclisin hedefi ba\u015flang\u0131\u00e7ta Kanun-i Esasi h\u00fck\u00fcmlerinden ba\u011f\u0131ms\u0131z olacak bi\u00e7imde yeni bir y\u00fcr\u00fctme g\u00fcc\u00fc olu\u015fturmakt\u0131 . 24 Nisan 1923 tarihinde kurucu \u00f6nder Atat\u00fcrk yapm\u0131\u015f oldu\u011fu konu\u015fmada , \u00fclkeyi \u00e7\u00f6k\u00fcnt\u00fc ve b\u00f6l\u00fcnme gibi \u00e7\u0131kmazlardan bir an \u00f6nce kurtarabilmek i\u00e7in\u00a0 milletin b\u00fct\u00fcn \u00f6rg\u00fctlenmesini yeni bir devlet yap\u0131lanmas\u0131 ile desteklenmesi gerekti\u011fini ifade etmi\u015ftir .Ona g\u00f6re normal ko\u015fullarda h\u00fck\u00fcmet \u00f6rg\u00fctlenmesinin sorumsuz bir devlet ba\u015fkan\u0131n\u0131n olu\u015fturdu\u011fu denge noktas\u0131 \u00e7er\u00e7evesinde bir yasama organ\u0131 ile g\u00f6reve devam\u0131 , bu organ\u0131n g\u00fcvenine ba\u011fl\u0131 olan y\u00fcr\u00fctme g\u00fcc\u00fcnden meydana gelmektedir. B\u00f6yle bir sistemin uygulanabilmesi ancak padi\u015fah ve halifenin her t\u00fcrl\u00fc bask\u0131dan uzak bir ortamda milletin sadakat\u0131 ile m\u00fcmk\u00fcn olabilmektedir . Atat\u00fcrk h\u00fck\u00fcmet \u015fekli ile ilgili olarak bir \u00f6nergeyi meclise sunarken , y\u00fcr\u00fctme g\u00fcc\u00fcn\u00fcn hangi ilkelere g\u00f6re olu\u015fturulmas\u0131 konusunda g\u00f6r\u00fc\u015flerini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131r .\u0130cra vekillerinin meclis taraf\u0131ndan se\u00e7ilmeleri ile birlikte ge\u00e7ici bir icra enc\u00fcmeninin se\u00e7ilmesiyle birlikte yeni bir hukuki s\u00fcre\u00e7 ba\u015flat\u0131l\u0131rken ,h\u00fck\u00fcmet ile ilgili y\u00fcr\u00fctme i\u015flerinin ait olduklar\u0131 meclis komisyonlar\u0131nca yerine getirilmesi benimsenmi\u015ftir . TBMM \u2018de 5 nisan tarihli karar\u0131 ile bir icra g\u00fcc\u00fc olu\u015fturulmas\u0131na karar verilmi\u015f ve\u00a0 Mustafa Kemal\u2019in ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda ge\u00e7ici bir icra enc\u00fcmeni se\u00e7ilerek , bu gereksinmenin gere\u011fi yerine getirilmi\u015ftir .A\u011fustos 1920 ay\u0131 i\u00e7inde Anayasa komisyonu taraf\u0131ndan haz\u0131rlanan TBMM\u2019nin \u015fekil ve yap\u0131lanmas\u0131 ile ilgili tasar\u0131 ele al\u0131narak incelenmi\u015ftir .TBMM\u2019nin\u00a0 tan\u0131t\u0131m\u0131 ve anlam\u0131 ,meclisin \u00e7al\u0131\u015fma \u015fekli ,milletvekilli\u011fi ile devlet memurlu\u011funun birle\u015fip birle\u015femeyece\u011fi ve yasama ba\u011fda\u015fmazl\u0131\u011f\u0131 gibi hususlar genel kurulda tart\u0131\u015fma konusu yap\u0131lm\u0131\u015f ama bu konularla ilgili t\u00fcm \u00f6neriler red edilerek konu \u00e7\u00f6z\u00fcms\u00fczl\u00fck noktas\u0131na do\u011fru y\u00f6nlendirilmi\u015ftir . Egemenli\u011fin s\u0131n\u0131rs\u0131z ve ko\u015fulsuz millete ait oldu\u011fu ilkesi meclisin duvarlar\u0131na yaz\u0131lacak bir bi\u00e7imde benimsenerek gere\u011fi yerine getirilmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r . TBMM\u2019nin a\u00e7\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00fcnden sonra milli egemenlik ve kuvvetler birli\u011fi ilkelerine tam olarak uyumluluk sa\u011flanmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015f ama meclis g\u00f6r\u00fc\u015fmeleri s\u0131ras\u0131nda radikal reformcular ile muhafazakar temsilciler aras\u0131nda yo\u011fun tart\u0131\u015fmalar yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r . Muhafazakar temsilciler Atat\u00fcrk\u2019\u00fcn ki\u015fisel otoritesinin g\u00fc\u00e7lenmesini \u00f6nlemek i\u00e7in \u00f6nlem almaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlarken , Saltanat ve ilafet rejimlerinin devam etmesi yolunda bir y\u00f6n izliyorlard\u0131 . Atat\u00fcrk\u2019te bu durumu bilerek hareket ediyor ve gereken durumlarda\u00a0 konu\u015farak genel kurulu bilgilendirmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131yordu .<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 I921 Anayasas\u0131nda en \u00e7ok tart\u0131\u015f\u0131lan konu temsilin bi\u00e7imi olmu\u015ftur . Temsil ile ilgili tart\u0131\u015fmalar s\u0131ras\u0131nda mesleki temsil tart\u0131\u015fmalar\u0131nda devlet memurlar\u0131n\u0131n halk kitlelerinden\u00a0 gelebilecek\u00a0 her t\u00fcrl\u00fc bask\u0131nlar\u0131 \u00f6nleyebilece\u011fi halk\u00e7\u0131l\u0131k ilkesi ile birlikte, b\u00fcrokrasinin egemenli\u011finin k\u0131r\u0131larak siyasal\u00a0 bir dengenin olu\u015fturulabilece\u011fi ifade edilmi\u015ftir . Toplum i\u00e7inde eskiden beri var olan ahi ve lonca sistemleri ile mesleki temsil uygulamalar\u0131na a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 bir bi\u00e7imde yer verilebilece\u011fi de tart\u0131\u015fma konusu olmu\u015ftur. \u00a0Genel se\u00e7imlerde Meclis \u00fcyelerinin vilayetler halk\u0131 taraf\u0131ndan se\u00e7ilece\u011fi ama t\u00fcm halk\u0131n temsilcisi konumunda olacaklar\u0131 kab\u00fcl edilerek temsil sisteminin i\u00e7eri\u011fi belirlenmi\u015ftir . 1921 Anayasas\u0131 T\u00fcrk anayasa tarihinde en fazla yerel y\u00f6netimlere ve yerinden y\u00f6netim esas\u0131na yer veren belge olmu\u015ftur . Birinci mecliste halk\u00e7\u0131l\u0131k ilkesi ile birlikte halk\u00e7\u0131l\u0131k program\u0131 anayasan\u0131n \u00f6z\u00fc olarak benimsendi\u011fi i\u00e7in ,halk kitlelerine ula\u015fma do\u011frultusunda yerinden y\u00f6netim ilkesine \u00f6nde gelen bir yer verilmi\u015ftir . T\u00fcm e\u011fitim ,sa\u011fl\u0131k ,ekonomi, tar\u0131m ,bay\u0131nd\u0131rl\u0131k ve sosyal yard\u0131m konular\u0131nda vilayet meclislerinin tam yetkili k\u0131l\u0131nmas\u0131 uygun g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr . Devletin atad\u0131\u011f\u0131 valiler yerel ve merkezi y\u00f6netim aras\u0131ndaki ba\u011flant\u0131lar\u0131 kurmakta yetkili k\u0131l\u0131nm\u0131\u015f , daha alt d\u00fczeydeki kazalar ise t\u00fczel ki\u015fili\u011fe sahip k\u0131l\u0131nmad\u0131klar\u0131 i\u00e7in merkez ve yerel y\u00f6netim dengelerinde \u00e7ok etkileri g\u00f6r\u00fclmemi\u015ftir . Vilayet y\u00f6netiminin se\u00e7ece\u011fi ba\u015fkan ile merkezi y\u00f6netimin atayaca\u011f\u0131 vali aras\u0131nda yetki karma\u015fas\u0131 ve otorite kavgas\u0131 olabilece\u011fi i\u00e7in yerel y\u00f6netimlerin s\u0131n\u0131rlanmas\u0131 gibi geli\u015fmeler g\u00fcndeme gelmi\u015ftir .Birinci Meclis T\u00fcrk siyasi tarihinin halk\u0131n serbest iradesi ile olu\u015fturdu\u011fu en demokrat \u00a0organ olarak T\u00fcrkiye tarihindeki yerini alm\u0131\u015ft\u0131r . Ne var ki ,yerel y\u00f6netimler konusu en fazla tart\u0131\u015f\u0131lan konu olarak \u00f6ne \u00e7\u0131km\u0131\u015f ve zamanla istikrars\u0131zl\u0131k yaratm\u0131\u015ft\u0131r . Mecliste devrimci ve muhafazakar olarak iki ayr\u0131 grup olu\u015fmu\u015f ve zamanla yasama organ\u0131 bu iki grubun\u00a0 \u00e7eki\u015fmeleriyle \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrm\u00fc\u015ft\u00fcr . Birinci Meclis T\u00fcrkiye\u2019de ilk kez meclis h\u00fck\u00fcmeti sistemini getirerek \u00a0\u00a0\u00fclke y\u00f6netiminde yeni bir d\u00f6nemin \u00f6n\u00fcn\u00fc a\u00e7m\u0131\u015ft\u0131r . Bu sistemde\u00a0 ba\u015fkan ya da h\u00fck\u00fcmet de\u011fil , do\u011frudan do\u011fruya t\u00fcm yetkilerin bir araya getirildi\u011fi\u00a0 Meclis kaynakl\u0131 bir y\u00f6netim benimsenerek , yerel y\u00f6netimlerle desteklenmi\u015ftir . Parti gruplar\u0131n\u0131n olmamas\u0131 da bu meclisin g\u00fcc\u00fcn\u00fc daha da art\u0131rarak , ulusal kurtulu\u015fa yard\u0131mc\u0131 olmu\u015ftur.<\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 Her y\u00f6n\u00fc ile yeni bir d\u00f6nemin ba\u015flang\u0131c\u0131 olarak 1921 Anayasas\u0131 cumhuriyet devletinin olu\u015fumu s\u00fcrecinde farkl\u0131 yans\u0131malarla etkin olmu\u015ftur . Birinci Mecliste \u00a0\u00a0bir ba\u015fkan se\u00e7ilmeyerek\u00a0 ve Meclis ba\u015fkan\u0131n\u0131n ayn\u0131 zamanda devlet ba\u015fkan\u0131 olarak kab\u00fcl\u00fcyle ki\u015fisel y\u00f6netimin \u00f6n\u00fcne ge\u00e7ilmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r . Bug\u00fcn gelinen a\u015famada 1921 Anayasas\u0131n\u0131 T\u00fcrkiye i\u00e7in \u00e7\u00f6z\u00fcm olarak g\u00f6renlerin bu anayasan\u0131n t\u00fcm ilkelerini ve uygulamadan gelen y\u00f6nlerini kamuoyunda\u00a0 oldu\u011fu gibi a\u00e7\u0131kl\u0131kla tart\u0131\u015fmalar\u0131 gerekmektedir . K\u00fcresel emperyalizmin \u015fehir devletlerini dayatt\u0131\u011f\u0131 \u00a0bu a\u015famada \u00a0, Avrupa tipi\u00a0 Vilayet\u00a0 Konseyleri olu\u015fturularak\u00a0 ya da yerel y\u00f6netimcilik\u00a0 veya\u00a0 modas\u0131 ge\u00e7mi\u015f bir Meclis h\u00fck\u00fcmeti sistemi getirerek\u00a0 \u00fcniter ve ulusal T\u00fcrkiye\u2019yi siyasal \u00e7\u0131kmazlara s\u00fcr\u00fcklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. Ayr\u0131ca 1921 anayasas\u0131nda \u00a0var olan \u00a0ve bug\u00fcn muhafazakar kanad\u0131n \u00a0yeniden dayatt\u0131\u011f\u0131 \u2018\u201dT\u00fcrk devletinin dini \u0130slamd\u0131r \u201c,bi\u00e7iminde bir yeni d\u00fczenleme ,laik ve \u00e7a\u011fda\u015f T\u00fcrkiye Cumhuriyeti devletinin\u00a0 ortadan kalkmas\u0131na yol a\u00e7abilecektir . B\u00fct\u00fcn bu sorunlar \u00a0bug\u00fcn birlikte\u00a0 ele al\u0131nd\u0131\u011f\u0131 zaman 1921 Anayasas\u0131n\u0131n g\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn \u00a0T\u00fcrkiye\u2019si i\u00e7in hi\u00e7bir bi\u00e7imde \u00e7\u00f6z\u00fcm olamayaca\u011f\u0131\u00a0 a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r . Dincilerle yerelcilerin y\u0131llarca m\u00fccadele ettikleri ulusalc\u0131lara kar\u015f\u0131 \u00a0\u00a0sa\u011flad\u0131klar\u0131 birli\u011fin \u00a0bug\u00fcn\u00fcn ko\u015fullar\u0131nda hi\u00e7bir \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00a0 \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131 yaratmad\u0131\u011f\u0131 ,aksine \u00fclkeyi orta \u00e7a\u011f karanl\u0131\u011f\u0131na do\u011fru s\u00fcr\u00fckledi\u011fi a\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6zlemlenmektedir . 1921 Anayasas\u0131 kendine has \u00f6zellikleri olan bir d\u00f6nemde \u00a0g\u00fcndeme kendili\u011finden gelen bir yasal d\u00fczenlemedir .Bug\u00fcn\u00fcn ko\u015fullar\u0131nda \u00a0ve eskisinden \u00e7ok farkl\u0131 bir d\u00fcnya ortam\u0131nda T\u00fcrkiye \u00a0yeni \u00e7a\u011fda\u015f yolunu bulmaya y\u00f6nelirken, yeniden \u00a0orta\u00e7a\u011f d\u00f6neminin yerelci ve dinci\u00a0 yap\u0131lanmas\u0131n\u0131 g\u00fcndeme getirecek ad\u0131mlar\u0131n geriye do\u011fru at\u0131lmas\u0131 bug\u00fcn\u00fcn ko\u015fullar\u0131nda\u00a0 pek m\u00fcmk\u00fcn g\u00f6r\u00fcnmemektedir . Bu \u00e7er\u00e7evede bir de\u011ferlendirme yap\u0131l\u0131rsa 1921 Anayasas\u0131n\u0131n \u00f6neminin geride kald\u0131\u011f\u0131 ve hi\u00e7bir bi\u00e7imde T\u00fcrkiye\u2019nin yeni anayasa aray\u0131\u015flar\u0131nda \u00e7\u00f6z\u00fcm olarak d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemez bir i\u00e7eri\u011fe sahip oldu\u011fu ger\u00e7e\u011fi ,dikkate al\u0131narak hareket edilmelidir .Bug\u00fcn\u00fcn ko\u015fullar\u0131nda 1921 Anayasas\u0131 T\u00fcrkiye\u2019nin anayasa ve devlet sorunlar\u0131n\u0131n \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fturulmas\u0131nda hi\u00e7bir bi\u00e7imde \u00f6rnek al\u0131namaz ya da\u00a0 yararlan\u0131lamaz .<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Prof. Dr. A N I L \u00a0\u00c7 E \u00c7 E N \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 T\u00fcrkiye Cumhuriyeti son d\u00f6nemde ge\u00e7mi\u015ften gelen bir \u00e7ok siyasal geli\u015fme ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya\u00a0 kal\u0131rken ,giderek t\u0131rmanan gerginlikler tart\u0131\u015fmal\u0131\u00a0 \u00e7eki\u015fmelere dayanan birer siyasal mesele olmaktan \u00e7\u0131karak , tarihten gelen k\u00f6kleriyle birlikte \u00e7ok ciddi bir devlet sorunu olarak , T\u00fcrk ulusunun \u00f6n\u00fcne \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir . …<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[32],"tags":[],"class_list":["post-267308","post","type-post","status-publish","format-standard","","category-kose-yazilari"],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/267308","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=267308"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/267308\/revisions"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=267308"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=267308"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.davutgulec.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=267308"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}