TUİK’ten doğum, aile, gelir verileri (Köşe yazısı)

DAVUT GÜLEÇ

GAZETECİ

[email protected]

Bugün size Türkiye’de ençok gündemde olan  doğum, aile, gelir üzerine Türkiye İstatistik Kurumu’nun son verilerini aynen iletmek istiyorum. Bu verilerde dikkatinizi çekecek, ilginç sonuçlarıda göreceksiniz.

İstatistiklerle Aile, 2021
Ortalama hanehalkı büyüklüğü 3,23 oldu
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre, Türkiye’de 2008 yılında 4 kişi olan ortalama hanehalkı büyüklüğünün, azalma eğilimi göstererek 2021 yılında 3,23 kişiye düştüğü görüldü.
Ortalama hanehalkı büyüklüğünün en yüksek olduğu il Şırnak oldu
Türkiye’de 2021 yılında ortalama hanehalkı büyüklüğünün en yüksek olduğu il, 5,46 kişi ile Şırnak oldu. Şırnak ilini 5,12 kişi ile Şanlıurfa ve 4,94 kişi ile Hakkari izledi. Ortalama hanehalkı büyüklüğünün en düşük olduğu il ise 2,57 kişi ile Çanakkale oldu. Bu ili, 2,60 kişi ile Tunceli ve 2,63 kişi ile Giresun izledi.
Tek kişilik hanehalklarının oranı arttı
ADNKS sonuçlarına göre, 2014 yılında %13,9 olan yalnız yaşayan fertlerden oluşan tek kişilik hanehalklarının oranının 2021 yılında %18,9’a yükseldiği görüldü.
Tek çekirdek aile ve geniş aileden oluşan hanehalklarının oranında azalma görüldü
Tek çekirdek aile olarak ifade edilen, yalnızca eşlerden veya eşler ve çocuklarından veya tek ebeveyn ve en az bir çocuktan oluşan hanehalklarının oranında azalma olduğu görüldü. Tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının oranı, 2014 yılında %67,4 iken 2021 yılında %64,4’e geriledi. Diğer yandan, geniş aile olarak tanımlanan ve en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hanehalklarının oranı 2014 yılında %16,7 iken 2021 yılında %13,5’e düştü.
Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarının oranı arttı
Aralarında eş, anne-çocuk veya baba-çocuk ilişkisi olmayan fertleri içeren; diğer bir ifadeyle çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarının oranında artış olduğu gözlendi. Söz konusu hanehalklarının oranı 2014 yılında %2,1 iken 2021 yılında %3,2’ye yükseldi.
Tek kişilik hanehalklarının oranının en yüksek olduğu il Tunceli oldu
İllere göre hanehalkı tipleri incelendiğinde, 2021 yılında tek kişilik hanehalklarının oranının en yüksek olduğu ilin %29 ile Tunceli olduğu görüldü. Tunceli ilini %28,8 ile Gümüşhane ve %28,2 ile Giresun izledi. Diğer yandan tek kişilik hanehalklarının oranının en düşük olduğu iller ise %10,8 ile Diyarbakır ve Batman oldu. Bu illeri %11,2 ile Van ve Adıyaman izledi.
Tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu il Adıyaman oldu
Tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu il, 2021 yılında %72,1 ile Adıyaman oldu. Adıyaman ilini %71,9 ile Osmaniye ve %71,7 ile Gaziantep takip etti. Tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının oranının en düşük olduğu il ise %53,3 ile Tunceli oldu. Tunceli ilini %54,9 ile Yalova ve %55,5 ile Artvin izledi.
Tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek ve en düşük olduğu ilk 10 il, 2021
Hanehalklarının %10,1’ini tek ebeveyn ve çocukları oluşturdu
Türkiye’de 2021 yılında toplam hanehalklarının %10,1’ini tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hanehalkları oluşturdu. Toplam hanehalklarının %2,3’ünü baba ve çocuklardan oluşan, %7,8’ini ise anne ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oluşturduğu görüldü.
Tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu il Bingöl oldu
Tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu il, 2021 yılında %12,5 ile Bingöl oldu. Bu ili, %12,1 ile Adana ve Elazığ illeri izledi. Bu oranın en düşük olduğu iller ise %7,6 ile Tokat ve Ardahan, %7,7 ile Yozgat ve Kars oldu.
Toplam hanehalkları içinde anne ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu iller, %9,6 ile Bingöl, %9,3 ile Adana, 9,1 ile İzmir ve Elazığ olurken, bu oranın en düşük olduğu iller ise %5,3 ile Ardahan, %5,7 ile Yozgat ve Kars oldu.
Diğer yandan, baba ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu iller, %3,8 ile Kilis, %3,3 ile Malatya ve %3,2 ile Batman olurken, bu oranın en düşük olduğu iller ise %1,7 ile Nevşehir, %1,8 ile Tokat ve Sinop oldu.
Geniş aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu il Hakkari oldu
Geniş aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu il, 2021 yılında %24 ile Hakkari oldu. Hakkari ilini %22,6 ile Şırnak ve %21,3 ile Batman izledi. Bu oranının en düşük olduğu il ise %8,7 ile Eskişehir oldu. Eskişehir ilini %9,4 ile Çanakkale ve %9,6 ile Niğde izledi.
Geniş aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek ve en düşük olduğu ilk 10 il, 2021
Toplam resmi evlilikler içerisinde son evliliğinde akraba evliliği yapanların oranı %8,3 oldu
ADNKS sonuçlarına göre, 2021 yılında toplam resmi evlilikler içinde, son evliliğinde birinci dereceden kuzenleri ile akraba evliliği yapmış 16 ve üzeri yaştaki bireylerin oranı %8,3 oldu. Akraba evlilikleri akrabalık türüne göre incelendiğinde, akraba evliliği yapmış bireylerin %46,6’sının hala/dayı çocukları ile %27,2’sinin amca çocukları ile ve %26,2’sinin ise teyze çocukları ile evli olduğu görüldü.
Akrabasıyla evli olan bireylerin en fazla olduğu il Mardin oldu
Toplam resmi evlenmeler içerisindeki akraba evlilikleri illere göre incelendiğinde, 2021 yılında toplam evli bireyler içinde son evliliğinde akraba evliliği yapmış 16 ve üzeri yaştaki bireylerin oranının en fazla olduğu il %20,5 ile Mardin oldu. Bu ili %18,4 ile Şanlıurfa, %17 ile Siirt ve Diyarbakır izledi. Akraba evliliği yapmış bireylerin oranının en az olduğu il ise %1,1 ile Edirne oldu. Bu ili %1,5 ile Kırklareli ve %2 ile Çanakkale izledi.
Akraba evliliği oranı 2021 yılında %4 oldu
Evlenme istatistikleri sonuçlarına göre, 2010 yılında gerçekleşen resmi evlenmelerin %5,9’unun akraba evliliği olduğu ve bu oranın sonraki yıllarda sürekli düşüş göstererek 2016 yılında %4,6, 2021 yılında ise %4 olduğu görüldü.
Akraba evliliği oranının en yüksek olduğu il %18,4 ile Şanlıurfa oldu
Akraba evliliği oranı illere göre incelendiğinde, 2021 yılında akraba evliliği oranının en yüksek olduğu ilin %18,4 ile Şanlıurfa olduğu görüldü. Bu ili, %13,9 ile Muş ve %13,7 ile Mardin izledi. Akraba evliliği oranının en düşük olduğu il %0,4 ile Edirne oldu. Bu ili %0,7 ile Bartın ve Çanakkale izledi.
Bireylerin mutluluk kaynağı aileleri oldu
Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2021 sonuçlarına göre bireylerin mutluluk kaynağı olan kişiler incelendiğinde, kendilerini en çok ailelerinin mutlu ettiğini belirtenlerin oranı %67,6 olurken, bunu sırasıyla %16,8 ile çocuklar, %4,1 ile eş, %4 ile anne/baba yine %4 ile kendisi ve %2,1 ile torunlar takip etti.
Babası vefat etmiş çocukların sayısı 272 bin 361 oldu
ADNKS sonuçlarına göre, 2021 yılında Türkiye’de toplam 22 milyon 738 bin 300 çocuk içerisinde babası vefat etmiş çocuk sayısının 272 bin 361, annesi vefat etmiş çocuk sayısının 82 bin 968, hem annesi hem babası vefat etmiş çocuk sayısının ise 4 bin 451 olduğu görüldü.
Cinsiyete göre incelendiğinde, babası vefat etmiş erkek çocuk sayısının 139 bin 707, kız çocuk sayısının 132 bin 654, annesi vefat etmiş erkek çocuk sayısının 42 bin 228, kız çocuk sayısının 40 bin 740, hem annesi hem babası vefat etmiş erkek çocuk sayısının 2 bin 287, kız çocuk sayısının 2 bin 164 olduğu görüldü.
Boşanma davaları sonucu velayeti anneye verilen çocukların oranı %76,1 oldu
Boşanma istatistiklerine göre, kesinleşen boşanma davaları sonucunda 2021 yılında 174 bin 85 çift boşanırken 165 bin 937 çocuk velayete verildi. Boşanma davaları sonucu, çocukların velayetinin çoğunlukla anneye verildiği görüldü. Çocukların velayetinin %76,1’inin anneye, %23,9’unun ise babaya verildiği görüldü.
Taşınabilir bilgisayar bulunan hanelerin oranı %49,5 oldu
Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına göre, evden İnternete erişim imkânına sahip olan hanelerin oranı 2004 yılında %7 iken 2021 yılında bu oran %92 oldu. Diğer yandan hanelerde dizüstü, tablet, netbook gibi taşınabilir bilgisayar bulunma oranı %0,9’dan %49,5’e, cep telefonu/akıllı telefon bulunma oranı %53,7’den %99,3’e yükseldi.
Geniş ailelerin %27,2’sinin yoksulluk sınırının altında yaşadığı görüldü
Gelir ve yaşam koşulları araştırması sonuçlarına göre, eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %60’ı dikkate alınarak belirlenen sınıra göre yoksulluk oranı 2021 yılında %21,3 olarak gerçekleşti.
Hanehalkı tipine göre yoksulluk oranı incelendiğinde ise tek kişilik hanehalklarının %10,4’ünün, tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının %20,9’unun, geniş ailelerden oluşan hanehalklarının %27,2’sinin, çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarının ise %16,6’sının yoksulluk sınırının altında yaşadığı gözlendi.
Kendilerine ait bir konutta yaşayanların oranı %57,5 oldu
Gelir ve yaşam koşulları araştırması sonuçlarına göre, 2021 yılında konutun mülkiyet durumları incelendiğinde, fertlerin %57,5’inin oturduğu konutun kendilerine ait olduğu, %26,8’inin ise kiracı olduğu görüldü. Lojmanda oturanların oranı %1,2 olurken kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise %14,6 olarak gerçekleşti.
Konutun izolasyonundan dolayı ısınamama en çok karşılaşılan konut ve çevre problemi oldu
Gelir ve yaşam koşulları araştırması sonuçlarına göre fertlerin %34,3’ünün 2021 yılında konutunda izolasyondan dolayı ısınma sorunu yaşadığı, %33,9’unun sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçevesi vb. nedenlerle sorun yaşadığı ve %23,4’ünün trafik veya endüstrinin neden olduğu hava kirliliği, çevre kirliliği veya diğer çevresel sorunlar yaşadığı görüldü.

Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Bölgesel Sonuçları, 2021
En düşük gelir TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2021 yılı sonuçlarına ilişkin gelir bilgileri, bir önceki takvim yılı olan 2020 yılını referans almaktadır. Gelir hesaplamalarında; hanehalkı gelirleri, hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürülmektedir.
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2021 yılında 37 bin 400 TL iken, İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge 51 bin 765 TL ile TR10 (İstanbul) bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 47 bin 595 TL ile TR31 (İzmir) bölgesi ve 46 bin 516 TL ile TR51 (Ankara) bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 18 bin 278 TL ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti.
Gelir eşitsizliği en az TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) bölgesinde oldu
P80/P20 oranı, en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grubun gelirinin en düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun gelirine oranı şeklinde hesaplanmakta ve oran küçüldükçe gelir eşitsizliği azalmaktadır.
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre P80/P20 oranı Türkiye’de 7,6 iken, bu değerin en düşük olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri; 4,1 ile TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli), 4,3 ile TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) ve TR41 (Bursa, Eskişehir, Bilecik) oldu.
P80/P20 oranının en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri ise 8,2 ile TR10 (İstanbul), 7,7 ile TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) ve 7,2 ile TR62 (Adana, Mersin) oldu.
Göreli yoksulluk oranı en düşük TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) bölgesinde gerçekleşti
İBBS 2. Düzey bölgelerinin herbiri için eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’sine göre hesaplanan yoksulluk sınırına göre, gelire dayalı göreli yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölgeler; %14,4 ile TR62 (Adana, Mersin), %13,7 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) ve TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) oldu.
Göreli yoksulluk oranı en düşük olan İBBS 2. Düzey bölgeleri ise %2,2 ile TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli), %6,5 ile TR41 (Bursa, Eskişehir, Bilecik) ve %7,7 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) olarak hesaplandı.

Doğum İstatistikleri, 2021
Canlı doğan bebek sayısı 1 milyon 79 bin 842 oldu
Canlı doğan bebek sayısı 2021 yılında 1 milyon 79 bin 842 oldu. Canlı doğan bebeklerin %51,3’ü erkek, %48,7’si kız oldu.
Toplam doğurganlık hızı 1,70 çocuk oldu
Toplam doğurganlık hızı, bir kadının doğurgan olduğu dönem olan 15-49 yaş grubunda doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade etmektedir.
Toplam doğurganlık hızı, 2001 yılında 2,38 çocuk iken 2021 yılında 1,70 çocuk olarak gerçekleşti. Yani, bir kadının doğurgan olduğu dönem boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sayısı 2021 yılında 1,70 oldu. Bu durum, doğurganlığın nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,10’un altında kaldığını gösterdi.
Toplam doğurganlık hızının en yüksek olduğu il 3,81 çocuk ile Şanlıurfa oldu
Toplam doğurganlık hızının en yüksek olduğu il 2021 yılında 3,81 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 3,18 çocuk ile Şırnak, 2,78 çocuk ile Mardin izledi.
Toplam doğurganlık hızının en düşük olduğu il ise 1,21 çocuk ile Kütahya oldu. Bu ili 1,25 çocuk ile Bartın, 1,26 çocuk ile Zonguldak izledi.
Toplam doğurganlık hızının Avrupa Birliği üye ülkeleri ortalaması, 2020 yılında 1,50 çocuk oldu
Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin toplam doğurganlık hızları incelendiğinde, 2020 yılında en yüksek toplam doğurganlık hızına sahip olan ülkenin 1,83 çocuk ile Fransa olduğu, en düşük toplam doğurganlık hızına sahip olan ülkenin ise 1,13 çocuk ile Malta olduğu görüldü. Toplam doğurganlık hızı 2020 yılında binde 1,76 olan Türkiye, Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında 3. sırada yer aldı.
Kaba doğum hızı binde 12,8 oldu
Kaba doğum hızı, bin nüfus başına düşen canlı doğum sayısını ifade etmektedir. Kaba doğum hızı, 2001 yılında binde 20,3 iken 2021 yılında binde 12,8 oldu. Diğer bir ifade ile 2001 yılında bin nüfus başına 20,3 doğum düşerken, 2021 yılında 12,8 doğum düştü.
Kaba doğum hızının en yüksek olduğu il binde 29,1 ile Şanlıurfa oldu
Kaba doğum hızı illere göre incelendiğinde, 2021 yılında kaba doğum hızının en yüksek olduğu il binde 29,1 ile Şanlıurfa oldu. Bu ili binde 25,4 ile Şırnak, binde 22,6 ile Mardin izledi.
Kaba doğum hızının en düşük olduğu il ise binde 8,0 ile Zonguldak oldu. Bu ili binde 8,2 ile Bartın, binde 8,5 ile Giresun, Kırklareli, Çanakkale ve Edirne izledi.
Kaba doğum hızının Avrupa Birliği üye ülkelerinden daha yüksek olduğu görüldü
Türkiye’nin kaba doğum hızının Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin kaba doğum hızlarından daha yüksek olduğu görüldü. Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin kaba doğum hızları incelendiğinde, 2020 yılında en yüksek kaba doğum hızına sahip olan ülkenin binde 11,2 ile İrlanda olduğu, en düşük kaba doğum hızına sahip olan ülkenin ise binde 6,8 ile İtalya olduğu görüldü.
Yaşa özel doğurganlık hızının en yüksek olduğu yaş grubu 25-29 oldu
Yaşa özel doğurganlık hızı, belli bir yaş grubunda bin kadın başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını ifade etmektedir.
Yaş grubuna göre doğurganlık hızı incelendiğinde, 2001 yılında en yüksek yaşa özel doğurganlık hızı binde 144 ile 20-24 yaş grubunda iken 2021 yılında binde 113 ile 25-29 yaş grubunda görüldü. Bu durum, doğurganlığın kadının daha ileri yaşlarında gerçekleştiğini gösterdi.
Adölesan doğurganlık hızı düştü
Adölesan doğurganlık hızı, 15-19 yaş grubunda bin kadın başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını ifade etmektedir.
Adölesan doğurganlık hızı, 2001 yılında binde 49 iken 2021 yılında binde 13’e düştü. Diğer bir ifadeyle, 2021 yılında 15-19 yaş grubundaki her bin kadın başına 13 doğum düştü.
Adölesan doğurganlık hızının Avrupa Birliği üye ülkeleri ortalaması binde 8 oldu
Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin adölesan doğurganlık hızları incelendiğinde, 2020 yılında en yüksek adölesan doğurganlık hızının olduğu ülke binde 38 ile Bulgaristan, en düşük adölesan doğurganlık hızının olduğu ülke ise binde 2 ile Danimarka ve Hollanda oldu. Adölesan doğurganlık hızı 2020 yılında binde 15 olan Türkiye, Avrupa Birliği üyesi 8 ülke ile beraber Avrupa Birliği ortalamasının üzerinde yer aldı.
Doğum yapan annelerin ortalama yaşı 29,1 oldu
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26,7 iken 2021 yılında 29,1 oldu. İlk doğumunu 2021 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 26,7 oldu.
İlk doğumdaki ortalama anne yaşının en yüksek olduğu il 28,4 ile İstanbul oldu
İlk doğumdaki ortalama anne yaşı illere göre incelendiğinde, 2021 yılında ilk doğumda ortalama anne yaşının en yüksek olduğu il 28,4 ile İstanbul oldu. Bu ili 28,0 yaş ile Eskişehir, Rize, Trabzon ve Artvin, 27,9 yaş ile Muğla, İzmir ve Ankara izledi.
İlk doğumdaki ortalama anne yaşının en düşük olduğu il ise 23,6 ile Ağrı oldu. Bu ili 23,9 yaş ile Muş, 24,2 yaş ile Şanlıurfa izledi.
Doğumların %3,1’i çoğul doğum olarak gerçekleşti
Doğumların 2021 yılında %3,1’i çoğul doğum olarak gerçekleşirken, bu doğumların %96,2’si ikiz, %3,5’i üçüz ve %0,3’ü dördüz ve daha fazla bebek olarak gerçekleşti.
Doğumların %35,8’i annenin ilk doğumu olarak gerçekleşti
Doğum sırasına göre doğumlar incelendiğinde, 2021 yılında doğumların %35,8’inin ilk, %32,2’sinin ikinci, %18,2’sinin üçüncü, %13,1’inin ise dördüncü ve üzeri doğum olarak gerçekleştiği görüldü.