31 Mart yerel seçimlerine kadınlar damga vurdu!

Türkiye’de erkek siyasetin sonu mu? 31 Mart yerel seçimlerine kadınlar damga vurdu!

İstanbul Topkapı Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Sürdürülebilir Eşitlik ve Sosyal Araştırmalar Derneği Başkanı Doç. Dr. Zeynep Banu Dalaman, Türkiye siyasetinde kadınların varlığını daha güçlü bir şekilde hissettirmeye başladığını ve bu sürecin Türkiye’nin demokratik yapılanması üzerinde önemli etkileri olduğunu belirtti. Kadınların siyasi arenada daha görünür hale geldiği bir dönemde, Dalaman’ın değerlendirmeleri, kadınların Türkiye siyasetinde daha etkin bir rol oynamaya başladığının altını çiziyor.

MUHAFAZAKAR YERLERDE İLK DEFA KADINLAR…

Dalaman, “Seçim sonuçlarına göre Türkiye’de 81 ilin 11’ini kadınlar yönetecek. İzmir’in ilçelerinin yüzde 40’ını kadın belediye başkanları oluşturuyor. Bilecik, Afyonkarahisar gibi muhafazakâr illerden ilk defa kadın belediye başkanları çıkıyor. Çanakkale’de bir beldede 22 yaşındaki bağımsız bir kadın aday seçiliyor. Bu müthiş bir değişim” değerlendirmesini yaptı. Bu durumun, 100 yıllık cumhuriyet tarihi boyunca erkekler tarafından belirlenen ve domine edilen siyasi yapıda artık kadınların da söz sahibi olmaya başladığı bir döneme girildiğinin göstergesi olduğunu belirten Doç. Dr. Dalaman, “Bu değişim, toplumsal cinsiyet eşitsizliği konusunda Türkiye’nin önemli bir aşama kaydettiğini gösteriyor” dedi.

DÜNYADAKİ DEĞİŞİM ŞİMDİ TÜRKİYE’DE

Doç. Dr. Dalaman, dünyadaki genel eğilimlerin Türkiye’ye de yansıdığını ifade ederek, “Dünyada yaklaşık 20 yıldır bu düzen değişmişti. Dünya siyasetinde artık kadınlar söz sahibi ve şimdi sıra Türkiye’de” ifadelerini kullandı. Kadınların siyasetteki oluşturdurduğu alanın, artık erkekler tarafından belirlenmediğini, bu durumun kadınların siyasi temsiliyetinde önemli bir ilerleme olduğunu belirten Banu Dalaman “Bu eğilim, kadınların siyasetteki hak ve özgürlüklerinin genişlemekte olduğunun bir göstergesi olarak görülebilir” diye konuştu.

Siyasetin gençleşme sürecine de değinen Dalaman, bu durumun kadınların da siyasi alanda daha fazla söz sahibi olmalarını sağladığını belirtti. Özellikle CHP’deki değişim rüzgârının ve parti içinde gençleşen kadroların, kadınların temsilinde odağı belli isimlerden ve belli erkeklerin koruması altındaki kadınlardan, mücadele eden ve seslerini duyuran kadınlara yönelttiğini ifade eden Banu Dalaman “Bu durum, kadınların siyasi liderlik rollerinde daha görünür hale gelmelerine yardımcı oluyor” dedi.

SİYASETTE KIRILAN EŞİK İŞTE BUDUR

Doç. Dr. Dalaman, “Bir başka değişim de kadınlarda oldu. Daha önce yaptığım araştırmalarda özellikle daha küçük il ve ilçelerde kadınlardan hep duyduğum aday adayı olmaktan çekinme eşiğinin de kırıldığını görüyoruz. Genelde kadınlardan duyduğumuz ‘aday adayı olsam ne olacak ki, erkeği aday yapacaklar’ veya ‘benim yerime erkek kuzenim veya ağabeyim olsun, şimdi laf ederler’ söylemleri sona erdi” dedi ve bu durumun, kadınların siyasi arenada daha aktif bir rol almayı talep ettiklerini, kendilerini daha güçlü ifade ettiklerini ve bu değişimin Türkiye’nin demokratik sürecine de olumlu yansıdığını belirtti.

TÜRKİYE TOPLUMU BUNU KABUL ETTİ

Son olarak, Doç. Dr. Dalaman, Türkiye’deki değişimin dünya ile doğru orantılı olduğunu vurguladı. Kadınların siyasi arenada daha fazla yer aldığı bir dünyanın, Türkiye’deki demokratik sürecin daha da güçlenmesine katkı sağlayacağını belirten Dalaman, kadınların siyasette daha fazla yer almasının, demokrasinin daha da güçlenmesine yardımcı olacağını ifade etti. Dalaman, “bütün bunlar, kadınların sadece siyasette değil, toplumun her alanında daha etkin bir rol alması gerektiği anlayışının Türkiye’de de kabul gördüğünü gösteriyor” şeklinde konuştu. Bu eşitlikçi ve kapsayıcı bakış açısının, Türkiye’nin demokratikleşme sürecinde önemli bir adım olduğunu belirten Doç. Dr. Dalaman, bu süreçte kadınların daha fazla söz sahibi olmasının, demokratik değerlerin ve toplumsal cinsiyet eşitliği ilkelerinin daha güçlü bir şekilde hayata geçirilmesine yardımcı olacağını vurguladı.

EŞİK: DEĞİŞİM KADINLARLA GELECEK

Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK) değişimin kadınlarla geleceğini belirterek, son mahalli seçimlerde kadınların zaferine dikkat çekti. ‘Dipten gelen dalga: 81 İlin 11’ini kadınlar yönetecek. Çok sayıda kadın, belediye başkanlığı, meclis üyelikleri ve muhtarlıkları kazandı. Geliyoruz.  31 Mart yerel seçimlerinde iktidar bloğu, halktan güvenoyu alamamıştır. Demokrasi ve halkın iradesine saygı gereği bir an önce erken seçime gidilmesi gerekir. Yerel seçim sonuçları açıkça gösteriyor ki, kadınlar aday gösterildiklerinde, halk kadınlara oy veriyor; kadınları yönetim mekanizmalarında görmek istiyor’ denilen açıklama şöyle.

Ülkenin her yerinden, her siyasetten ve her toplumsal kesimden Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK)’te buluşan kadınlar olarak, asla umutsuzluğa, yılgınlığa kapılmadık. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2. turunun yapıldığı 28 Mayıs 2023 gecesi sonuçlar belli olur olmaz, yerel seçimler için tempoyu hiç düşürmeden çalışmaya devam kararı verdik. 28 Mayıs’tan beri her hafta hem nasıl bir yerel yönetim istediğimizi tartıştık, hem de yerel yönetimlerde eşit temsilin sağlanması için çalıştık. Bugün alınan seçim sonuçlarında kadınların büyük emeği olduğunu biliyoruz.

Henüz kesin olmayan sonuçlara göre 30 büyükşehirden 5’ini ve 6 il belediyesini kadınlar yönetecek. Aydın Büyükşehir’de Özlem Çerçioğlu, Eskişehir’de Ayşe Ünlüce, Tekirdağ’da Candan Yüceer CHP’den; Diyarbakır’da Ayşe Serra Bucak Küçük DEM Parti’den büyükşehir belediye başkanı oldu. AKP’li Fatma Şahin Gaziantep belediye başkanlığına yeniden seçildi.

Ağrı’da Hazal Aras, Batman’da Gülstan Sönük, Siirt’te Sofya Alağaş, DEM Parti’den, Afyonkarahisar’da Burcu Köksal, Bilecik’te Melek Mızrak Subaşı, Edirne’de Filiz Gencan Akın CHP’den il belediye başkanlıklarına seçildi. Batman’da Gülstan Sönük’ün seçimi yüzde 64.5 oyla kazanması, “Giyeceğiniz çarşafın rengine karışmayız” diyerek ‘espri’ kılıfı altında tüm kadınları tehdit eden HÜDA PAR Batman Belediye Başkan adayı Serkan Ramanlı’ya tarihi bir ders oldu.

Muhalefet partilerinin kazandığı 10 ilde kadın başkanların aldıkları oy oranı % 52.74 oldu. Afyon Evciler’den Antalya İbadı’ya, Denizli Merkezefendi’den Erzurum Karayazıya çok sayıda ilçede kadınların % 50’nin çok üzerinde oy aldığı görüldü. Örneğin İstanbul Bakırköy’de CHP’li Ayşegül Özdemir Ovalıoğlu % 67.72 oy ile partisinin oyunu 10.86 puan artırdı. 31 üyeli belediye meclisinin 27’si CHP’li oldu. 9’u CHP’li, 1’i AKP’li 10 kadın belediye meclisine girdi. Yüksek oy rekoru % 86.08 ile Diyarbakır Lice’de DEM Partili Dilek Diyar Özer’de idi. Onu % 78,75 ile yine DEM Parti adayı Şadiye Kırmızıgül Hakkari Yüksekova’da takip etti. Bu seçimler ile kadınlar oy alamıyor, seçmen kadınlara oy vermiyor efsaneleri de çökmüş oldu. Aynı şekilde çok sayıda genç kadın da seçimleri kazandı. Çanakkale’nin Yenice ilçesi Kalkım beldesinde bağımsız olarak girdiği seçimleri kazanan 22 yaşındaki Zeynep Çelik de yerel seçimlerin sembol isimlerinden biri oldu.

11 ilin dışında, kesin olmayan sonuçlara göre, aşağıda listesini verdiğimiz pek çok ilçe belediyesini kadınlar yönetecek. İzmir’in toplam nüfusunun yüzde 40’ını ilçelerde seçilen 8 ilçe belediye başkanı kadın yönetecek.  İstanbul’un ve Antalya’nın 3 önemli ilçesinde kadın adaylar kazandı. Listedeki birçok ilçede ilk bir kez kadın başkan seçildi. Örneğin, Adana Seyhan’da Oya Tekin, Konya Karapınar’da Gönül Karabacak, Muğla Menteşe’de Gonca Köksal, Ordu Çamaş’ta Leyla Çıtır, Manisa Şehzadeler’de Gülşah Durbay, Burdur Bucak’ta Hülya Gümüş CHP’den; Şırnak İdil’de Türkan Kayır DEM Parti’den seçilen ilçe başkanlarının bazıları. Türkan Kayır aynı zamanda belediye yönetimine seçilen ilk Süryani kadın oldu.

Bu yerel seçimlerde aynı zamanda çok sayıda kadın muhtar seçildi. Birçok kentte çok sayıda mahallede muhtarlıklar kadınlara geçti. Örneğin Balıkesir’in Bandırma ilçesinin 9 mahallesinde kadın muhtarlar seçildi. Akbelen ormanını korumak için yıllardır verilen mücadelenin öncü kadınlarından Necla Işık İkizköy’ün muhtarı oldu.

31 Mart’ta seçilen kadın belediye başkanlarının, kadın meclis üyelerinin ve kadın muhtarlarının sayısı elbette olması gereken oranda değil ama katlanarak arttı. Aralarında EŞİK gönüllülerinin de olduğu çok sayıda kadın seçildi. Seçilen tüm kadınları ve onların seçilmesi için çaba harcayan partili, partisiz tüm kadınları kutluyoruz. Seçimlerde aday adayı olan, seçimlere katılan ancak seçilemeyen tüm kadın arkadaşlarımıza emekleri için ayrıca teşekkür ediyoruz. Tüm mekanizma ve alanlarda eşit temsili sağlayıncaya dek birlikte mücadelemizi sürdüreceğimizi bir kez daha ilan ediyoruz.

Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK) olarak, tüm yerel yönetimler ve kadın-erkek tüm yerel yöneticiler için EŞİTLİKÇİ, MOR, YEŞİL, KAMUCU BELEDİYECİLİK İÇİN BEŞ ACİL ŞART belgemizi açıklamıştık. Eşit Yurttaşlık Hakkı ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele, Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Kent Planlaması, Kadınların Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Açıdan Desteklenmesi ve İklim Değişikliğine ve Afetlere Dirençli, Ekolojik Kentler başlıklarında özetlediğimiz belli başlı taleplerimizin yer aldığı metnimize buradan ulaşabilirsiniz. Şimdi tüm Türkiye’de bu taleplerimizin takipçisi olacağız.

Tüm yaşam alanlarımızın rant ekonomisi, kent çeteleri, inşaat tekelleri, kayırmacılık ve kayyım siyasetiyle yönetilmesine son verilinceye kadar mücadeleden VAZGEÇMEYECEĞİZ!

 Tüm baskılara rağmen, demokrasi, barış, özgürlük, eşitlik ve laiklikte ısrar edenler kazandı

Elindeki siyasi iktidarın tüm olanaklarını, hepimizin vergilerinden oluşan kamu kaynaklarını ve kamu medyası dahil tüm yandaşı medyayı hukuk dışı bir biçimde kullanmasına rağmen bu seçimin kaybedeni, iktidar bloğu oldu. İl genel meclislerindeki oy dağılımı da gösteriyor ki, toplum “yeter” diyor.

31 Mart yerel seçimlerinden ana muhalefet partisi CHP birinci parti olarak çıktı, iktidar bloğu ve bloğun sürükleyici partisi AKP bir önceki yerel seçimlere kıyasla büyük oy kaybetti. AKP’nin yöneteceği illerin milli gelir içindeki payı %19’da kaldı, CHP’nin yöneteceği illerin payı ise %73 oldu.

Kısacası, iktidar bloğu, halktan güvenoyu alamadı. Demokrasi ve halkın iradesine saygı, iktidarın bir an önce erken seçime gitmesini gerektirir. İktidar bloğu halkın yerel seçim ihtarının gereği olarak 1 Nisan tarihinden başlayarak tüm siyasi partiler ve halkın, eşit koşullarda katılacağı; özgürlükçü bir ortamda dürüst ve adil bir seçim için hazırlıklara başlamalıdır.

Bu seçim sonuçlarının da ayrıca gösterdiği gibi iktidar bloğunun yasa veya Anayasa yapmak için meşruiyeti yoktur. Bir kez daha söyleyelim; Bu Meclis ANAYASA yapamaz, başta temel hak ve özgürlüklerle ilgili yasalar olmak üzere, hiçbir yasaya dokunamaz.

Yerelde ve her yerde eşitliği hayata geçirmek için herkes göreve!

Kesin olmayan sonuçlara göre belediye başkanı kadın olan iller:

Afyon – Burcu Köksal 50.73 – CHP

Ağrı – Hazal Aras 51.07 – DEM Parti

Antep – Fatma Şahin 38.83 – AKP

Aydın – Özlem Çerçioğlu 50.53 – CHP

Batman – Gülistan Sönük 64.52 – DEM Parti

Bilecik – Melek Mızrak Subaşı 48.88 – CHP

Diyarbakır – Ayşe Serra Bucak Küçük 64.09 – DEM Parti

Edirne – Filiz Gencan Akın 46.67 – CHP

Eskişehir – Ayşe Ünlüce 51.03 – CHP

Siirt – Sofya Alağaş 49.64 – DEM Parti

Tekirdağ – Candan Yüceer 50.26 – CHP

Kesin olmayan sonuçlara göre belediye başkanı kadın olan ilçeler:

Adana Seyhan – Oya Tekin 41.51 – CHP

Afyon İhsaniye – Emine Gökçe 35.71 – AKP

Afyon İscehisar – Seyhan Kılınçarslan 34.18 – AKP

Afyon Evciler – Berrin Uğurlu 50.09 – CHP

Amasya Gümüşhacıköy – Zehra Özyol 45.58 – CHP

Ankara Akyurt – Hilal Ayık 50.20 – AKP

Antalya Akseki – İlkay Akça 46.35 – CHP

Antalya Korkuteli – Saniye Caran 47.15 – CHP

Antalya İbadı – Hatice Sekmen 54.76 – AKP

Aydın Didim – Hatice Gençay 51.08 – CHP

Bilecik Pazaryeri – Zekiye Tekin 28.91 – AKP

Bilecik İnhisar – Nihal Arslan 42.92 – AKP

Burdur Bucak – Hülya Gümüş 40.39 – CHP

Burdur Altınyayla – Selen Kınalı 62.44 – MHP

Çanakkale Yenice-Kalkım – Zeynep Çelik 49.77 – Bağımsız

Denizli Bozkurt – Birsen Çelik 34.11 – CHP

Denizli Merkezefendi – Şeniz Doğan 57.78 – CHP

Diyarbakır Bismil – Mizgin Ekin 67.99 – DEM Parti

Diyarbakır Kulp – Fatma Ay 55.95 – DEM Parti

Diyarbakır Lice – Dilek Diyar Özer 86.08 – DEM Parti

Diyarbakır Silvan – Sevim Biçici 70.70 – DEM Parti

Diyarbakır Hani – Besile Narin 38.85 – DEM Parti

Diyarbakır Yenişehir – Safiye Akdağ 62.51 – DEM Parti

Diyarbakır Çınar – Semra Akyüz 49.21 – DEM Parti

Diyarbakır Kayapınar – Gülşen Sincar 68.86 – DEM Parti

Erzurum Karayazı – Bahar Göksu 54.57 – DEM Parti

Eskişehir Çifteler – Zehra Konakçı 34.31 – CHP

Eskişehir Mihalgazi – Zeynep Güneş 52.59 – AKP

Hakkari Yüksekova – Şadiye Kırmızıgül 78.75 – DEM Parti

İstanbul Bakırköy – Ayşegül Özdemir Ovalıoğlu 67.72 – CHP

İstanbul Maltepe – Esin Köymen 59.06 – CHP

İstanbul Üsküdar – Sinem Dedetaş 49.90 – CHP

İzmir Çeşme – Lal Denizli 53.74 – CHP

İzmir Foça – Saniye Fıçı 49.60 – CHP

İzmir Karaburun – İlkin Girgin Erdoğan 49.81 – CHP

İzmir Karşıyaka – Behice Yıldız Ünsal 64.76 – CHP

İzmir Kınık – Sema Bodur 55.74 – CHP

İzmir Selçuk – Filiz Ceritoğlu Sengel 34.92 – CHP

İzmir Konak – Nilüfer Çınarlı Mutlu 52.80 – CHP

İzmir Karabağlar – Emine Helik İnay Kınay 46.32 – CHP

Karabük Safranbolu – Elif Köse 47.22 – CHP

Kastamonu Abana – Seda Oyar 38.05 – AKP

Kocaeli İzmit – Fatma Kaplan Hürriyet 49.06 – CHP

Kütahya Simav – Kübra Tekel Aktulun 45.52 – MHP

Manisa Şehzadeler – Gülşah Durbay 38.34 – CHP

Mardin Derik – Songül Özbahçeci 60.90 – DEM Parti

Mardin Dargeçit – Asya Gezer 49.06 – DEM Parti

Mardin Nusaybin – Gülbin Şahin Dağhan 75.38 – DEM Parti

Muğla Menteşe – Gonca Köksal 53.32 – CHP

Ordu Çamaş – Leyla Çıtır 34.79 – CHP

Şırnak İdil – Türkan Kayır 71.27 – DEM Parti

Şırnak Silopi – Jiyan Ormanlı 62.91 – DEM Parti

Şırnak Cizre – Güler Yerbasan 72.88 – DEM Parti

Urfa Bozova – Aygül Kapıkayalı 36.96 – DEM Parti

Urfa Suruç – Ayten Kaya 57.21 – DEM Parti

Tekirdağ Malkara – Nergiz Karaağaçlı Öztürk 50.10 – CHP

Tekirdağ Ergene – Müge Yıldız Topak 45.59 – AKP

Van Başkale – Şengül Polat 58.96 – DEM Parti

Van Özalp – Sakine Kutpınar 71.50 – DEM Parti

Van Çaldıran – Hatice Atabay Gündoğdu 47.72 – DEM Parti

Van Edremit – Rabia Başak Koç 59.12 – DEM Parti

Van Tuşba – Hanım Akkoş 55.52 – DEM Parti

Van Muradiye – Hediye Sayiner 46.24 – DEM Parti

Yalova Altınova – Yasemin Fazlaca 49.54 – CHP